Park w Żaganiu (niem. Sagan), o pow. 77, 49 ha, położony jest w pd.-wsch. części miasta. Od pn. przylegający do starego miasta i terenów historycznego Przedmieścia Bożnowskiego, ob. w większości zabudowanego blokami mieszkalnymi, od wsch. graniczący z wyspą na Bobrze, zw. ob. Kępą Ludwika, od pd.-wsch. – z zabudową Osiedla Moczyń (do 1945 r. wsi Machenau), od pd. – z terenami dworca kolejowego, a od zach. –  z zabudową przemysłową (do 1945 r. zakładami włókienniczymi Mos. Löw-Beer, późn. Zamex). Od zach. do Parku Pałacowego przylega osiedle mieszkaniowe przy ul. Libelta. Przebieg granic parku: od pn. wzdłuż i równolegle do ul. Szprotawskiej, od wsch. przez Most Ludwika, most żelazny, ul. Żelazną i ul. Leśną, od pd. – wzdłuż ul. Kolejowej, od zach. – ul. St. Moniuszki do kładki na Bobrze i dalej ul. Mostową, od pn.-zach – od ul. Mostowej wzdłuż pd. brzegu pn. odnogi Bobru (równolegle do ul. Rybackiej), przez Bóbr na wysokości budynku d. straży pożarnej, za ww. budynkiem i wzdłuż ogrodzenia pałacu od strony zach. Wjazd gł. od strony pn. W części pn. parku znajduje się pałac, ob. Pałac Kultury i Sportu, fasadą zwrócony na pn., od pn. i zach. otoczony suchą fosą. Przy wjeździe gł. domek wartownika-portiera I we włoskim stylu willowym (1845 r.), ob. kawiarnia, na pn.-wsch. od pałacu znajduje się dom inspektora (dyrektora) parku (1849 r., przeb. 2 poł. XX w. z zatarciem cech stylu szwajcarskiego), ob. budynek mieszkalny, po stronie pd. pałacu – oranżeria i dwie rampy (1847 r.), nad stawem eklektyczny Domek Wędkarski (1853 r., przeb. 1880 r.) i spichlerz (1855 r.), ob. pensjonat „Młynówka“, na pn.-wsch. skraju – domek portiera (II) w stylu szwajcarskim (1848 r.), ob. siedziba Stowarzyszenia Turystycznego „Piechur”, przy Moście Ludwika-modernistyczny budynek elektrowni wodnej (1924 r.). W części wsch. zespół szpitalny z ogrodzeniem i bramą neogotycką (przed 1853 r.) u zbiegu ulic Szprotawskiej i Żelaznej. Na jego terenie kościół fil. pw. Św. Krzyża (regotycyzowany w 1849 r.) – miejsce pochówku niektórych przedstawicieli rodziny książęcej oraz inne neogotyckie, gł. nieużytkowane budynki, tj. Mieszkanie Wikarego (1851 r.), Szpital Doroty (z lat 1851-1859), pensjonat „Dom Marii” (1906 r.), budynek gospodarczy (pocz. XX w.), kaplica loretańska (pocz. XX w.) i portiernia (1 ćw. XX w.). W zach. części Bażanciarni basen miejski (1935 r.). Na pd. odnodze Bobru betonowa zapora (1912 r.). W Parku Pałacowym występują elementy małej architektury: pięć fontann z 2 poł. XIX w., w tym jedna kamienna, z oryginalnymi basenami, dwa posągi Nike przed fasadą pałacu, z których wsch. oryginalny wg modelu Ch. D. Raucha (1874 r.), postumenty po nieistniejących rzeźbach, w pn.-zach. narożniku fosy pałacowej-kaskada rustykalna. W Bażanciarni i Parku Górnym głazy narzutowe z inskrypcjami w języku niemieckim, oznaczające historyczne miejsca wypoczynku i punkty widokowe.
W 1628 r. na miejscu zamku piastowskiego z kon. XIII w. rozpoczęto budowę rezydencji w typie palazzo in fortezza wg projektu mistrza budowlanego V. Boccacciego dla Albrechta von Wallensteina (1628 r.-1634 r.). W 1628 r. założenie zwierzyńca po pd. stronie zamku. Kontynuacja budowy pałacu od 1674 r. przez księcia Venceslausa Eusebiusa von Lobkovic (1646 r.-1677 r.) i jego syna Ferdinanda Augusta (1677 r.-1715 r.) – wg projektów A. Porty powstaje wczesnobarokowa rezydencja trójskrzydłowa ze skrzydłem parawanowym od pd. W czasach Lobkoviców (pocz. XVIII w.) wzm. ogród barokowy w typie francuskim. W okresie księcia kurlandzkiego Petera von Biron (1786 r.-1800 r.) poświadczone źródłowo ogród kuchenny na zach. od pałacu, przy rezydencji ogród pałacowy oraz połączona z nim mostem Bażanciarnia, późn. park środkowy. W miejscu zaniedbanego parku założenie krajobrazowe w nurcie klasycystycznym, założenie bażanciarni z domem dla łowcy bażantów, powiększenie ogrodu pałacowego w kierunku zach., budowa zapory przy Bażanciarni, urządzenie reprezentacyjnego placu przed wjazdem gł., ukończenie skrzydła wsch. pałacu i przebudowa skrzydła parawanowego, częściowa likwidacja istniejących umocnień ziemnych. W latach 90. XVIII w. w ogrodzie pałacowym budowa oranżerii wg proj. Ch. V. Schultze z Głogowa i domu ogrodnika, późn. domu kawalerskiego5. Po śmierci Birona na terenie Kammerau, późn. parku górnego, nad odnogą Bobru, budowa mauzoleum księcia (1800 r.-1804 r.) i domku dozorcy (po 1801 r.) – oba wg proj. Ch. V. Schultze6. W czerwcu 1804 r. wylew Bobru na terenie parku. Za czasów Dorothée księżnej Dino, księżnej Talleyrand, księżnej żagańskiej z domu Biron (1844 r.-1862 r.) powiększenie ogrodu pałacowego w kierunku wsch. oraz parku górnego o teren wzdłuż pd. odnogi Bobru w kierunki miasta, zakup kościoła pw. Św. Krzyża i starego szpitala. W latach 1844 r.-1859 r. realizacja przy współpracy księżnej i jej nadwornego ogrodnika F. Teicherta słynnego na terenie ówczesnych Niemiec parku romantycznego z ogrodem pałacowym, urządzonym jako ogród kwiatowy oraz ukształtowanymi swobodniej parkami środkowym (Bażanciarnią) i górnym (Kammerau) z licznymi punktami widokowymi7. Od strony pd. integracja pałacu z ogrodem za pośrednictwem ramp z oranżerią wg koncepcji króla Prus Fryderyka Wilhelma IV (1847 r.). W 1848 r. na wsch. od pałacu budowa nowej szklarni – kwiaciarni, późn. zw. palmiarnią. W 1852 r. utworzenie przy stawie karpiowym sztucznego półwyspu, zw. Wyspą Marii, rok później założenie przed fasadą XVIII-wiecznej oranżerii Ogrodu Holenderskiego z kwiatami cebulkowymi8. W 1850 r. zasypanie odnogi Bobru na obszarze Bażanciarni i wytyczenie przesieki, budowa między parkiem środkowym a górnym Mostu Doroty, późn. Królewskiego, a przy nim – Krzyża Wotywnego (1853 r.). W 1857 r. wytyczenie jako wsch. granicy parku górnego alei prowadzącej do Karlików. Po 1858 r. zagospodarowanie terenu od Wzgórza Piotra wzdłuż Bobru i wzniesienie drugiego mostu między parkiem górnym a Bażanciarnią. W czasach Napoleona Louisa księcia Talleyranda, księcia Valençay, księcia Chalais, księcia żagańskiego (1862 r.-1898 r.) budowa instalacji wodociągowej wg projektu i pod nadzorem M. Gottgetreu z Poczdamu, a także powstanie licznych fontann i wolnostojących rzeźb w ogrodzie pałacowym. Od 1864 r. udostępnienie ogrodu pałacowego, a później reszty parku, ogółowi. Na polecenie księcia w miejscu Ogrodu Holenderskiego założenie eklektycznego ogrodu tarasowego, zw. od 1881 r. Ogrodem Ludwika. Od pocz. lat 80. XIX w. w fosie pałacowej alpinarium. W 1884 r. budowa na miejscu starego mostu na Bobrze Mostu Ludwika (przeb. 1933 r.), w pocz. XX w. połączonego z nowym mostem żelaznym nad odnogą Bobru, powstałą po powodzi z 1897 r. Z inicjatywy kolejnego księcia żagańskiego, Bosona księcia Talleyranda (1898 r.-1910 r.), w pocz. XX w. na obszarze parku realizacja prac porządkowych na wielką skalę (wycinka samosiewów). W latach 1898-1904 roboty zabezpieczające i remont pałacu. Za czasów księcia żagańskiego Howarda de Talleyrand-Périgord, (1911 r.-1929 r.) budowa nowej zapory przy Bażanciarni (1912 r.) oraz książęcej elektrowni wodnej (1924 r.). Po 1945 r. dewastacja pałacu i parku, rozbiórka większości budowli, w tym XVIII-wiecznej oranżerii i szklarni, zniszczenie rzeźb. W latach 60. XX w. przypadkowe nasadzenia drzew iglastych na terenie całego parku. W 1970 r. powstały nowe aleje spacerowe w Parku Pałacowym, w części wysypane żużlem paleniskowym i zabezpieczone betonowymi krawężnikami. W latach 1965-1983 zrealizowano remont i prace konserwatorskie w pałacu, powołano Żagański Pałac Kultury, ob. Pałac Kultury i Sportu. Od 2008 r. trwa kolejny remont pałacu. Ob. pałac wraz z parkiem stanowią własność Gminy Żagań o statusie miejskim.
Park naturalnie podzielony przez rzekę Bóbr i jej odnogi pn. i pd. na trzy części: pn. – park przedni lub ogród pałacowy, zw. ob. Parkiem Pałacowym, środkową – park środkowy lub Bażanciarnię, zw. ob. Bażanciarnią, oraz pd.-wsch. – park górny lub Kammerau (niem.), ob. Park Górny. Ogród pałacowy zaprojektowany jako ozdobny, z niezwykle bogatym wystrojem kwiatowym, licznymi budowlami, późn. również fontannami i rzeźbami. Pozostałe części parku ukształtowane jako bardziej naturalne. Park górny o charakterze zwartego kompleksu leśnego. Na obszarze Parku Pałacowego oraz Bażanciarni otwarte polany (m.in. Łąka Wilhelminy, Błonie Doroty) z grupami drzew tworzącymi ich oprawę, niekiedy z sadzonymi pojedynczo soliterami. Kompozycja całego założenia oparta o system bliższych i dalszych widoków na poszczególne scenerie w ogrodzie pałacowym. Wszystkie części parku powiązane kompozycyjnie główną osią widokową, biegnącą od najważniejszego punktu widokowego w całym parku (d. Wzgórze Piotra) w kierunku pałacu, wzdłuż przesieki w środkowej części Bażanciarni. Cechy malowniczości nadawało parkowi m.in. zestawienie elementów regularnych (np. Ogród Holenderski) z naturalnym krajobrazem, liczne klomby, unikatowe elementy dekoracyjne (np. Dąb Kwiatowy, zw. Dębem Lulu i Fontanna Kwiatowa), gaje, miejsca zaciszne, sztuczny półwysep i staw, budowle tworzące tło dla wystroju kwiatowego, budowle „gotyckie”, stare drzewa, niekiedy sadzone pojedynczo, głazy oraz surowy krajobraz we wsch. i pd. części parku górnego. Wśród występujących gatunków drzew i krzewów (łącznie 42) najliczniej reprezentowane: cis pospolity (Taxus baccata), lipa drobnolistna (Tilia cordata), klon zwyczajny (Acer platanoides), grab pospolity (Carpinus betulus), dąb szypułkowy (Quercus robur), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), w tym odmiany purpurowej (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’), wierzba biała odmiana płacząca (Salix alba. ssp. vitellina ‘Tristis’), brzoza brodawkowata (Betula pendula), sosna zwyczajna (Pinus sylvestris). Drzewa aklimatyzowane: robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), platany klonolistne (Platanus ⨯ hispanica), tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera), kasztan jadalny (Castanea sativa), skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia), bożodrzew gruczołkowaty (Ailanthus altissima), orzech czarny (Juglans nigra), choina kanadyjska (Tsuga canadensis), sosna wejmutka (Pinus strobus), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) i sosna czarna (Pinus nigra). Na terenie zespołu szpitalnego pomnikowy buk zwyczajny odmiany purpurowej i pomnikowa sosna czarna oraz świerk pospolity (Picea abies). W Parku Pałacowym pomnikowe platany klonolistne i buki zwyczajne, grupy cisów pospolitych, dębów szypułkowych i żywotników zachodnich; w Bażanciarni – pomnikowe dęby szypułkowe, również grupy dębów. Układ dróg w całym parku swobodny; w Parku Pałacowym wzdłuż Bobru poprowadzona promenada. Przez park przepływa rzeka, rozdzielająca się w jego części zach. na dwie odnogi; w pd.-wsch. części Parku Pałacowego sztuczny staw z półwyspem.
Park zachowany zasadniczo w granicach historycznych, jedynie w zach. części Bażanciarni oraz w pn. części Parku Pałacowego granica ta nieznacznie cofnięta na skutek rozbudowy d. zakładu Zamex oraz budowy osiedla mieszkaniowego przy ul. Szprotawskiej. Wskutek zmiany granic obszar parku został zmniejszony o zach. część Doliny Radziwiłłów oraz część terenu książęcego ogrodnictwa. Po 1945 r. odgrodzono dom inspektora ds. ogrodu od terenu parku, przez co budynek znalazł się faktycznie poza zespołem. Zachowane pierwotne rozplanowanie założenia z podziałem na trzy odrębne części. W Parku Pałacowym, pełniącym ob. funkcję parku miejskiego, zachowany pierwotny układ funkcjonalny i komunikacyjny z gł. drogą dojazdową do pałacu od strony pn., domkiem wartownika przy wjeździe i otwartym dziedzińcem reprezentacyjnym. Zachowane schody z poł. XIX w. po stronie wsch. i zach. pałacu, zapewniające komunikację między otwartym dziedzińcem a ogrodem, przy czym drugie z nich ob. nieużytkowane – zejście do parku odbywa się po skarpie. Park Górny, a częściowo także Bażanciarnia, użytkowane obecnie jako las miejski, przez co pozbawione są opieki i pielęgnacji. W Bażanciarni nadal czytelna przesieka, lecz o zmienionej powierzchni i zasięgu. Łąki parkowe o zmienionych zasięgach. W Parku Górnym, przy rozwidleniu ul. Żelaznej i Leśnej, czytelna prostokątna polana o zmienionym zasięgu i powierzchni, służąca dawniej jako miejsce składu drzewa z lasów książęcych. Układ ścieżek parkowych w większości zmieniony, wzdłuż Bobru współczesna promenada, częściowo poprowadzona w linii historycznej. Niezmieniony układ cieków wodnych. Wygląd elewacji zewnętrznej domu inspektora (dyrektora) parku zmieniony po 1945 r., Domek Wędkarski nad stawem zaniedbany i pozbawiony części pierwotnego wystroju, oranżeria rampowa nieużytkowana. Fontanny zdewastowane, częściowo odbudowane niezgodnie z ich pierwotnym wyglądem, fontanna przed skrzydłem wsch. nie zrekonstruowana w całości, taras nad Bobrem zdewastowany, ogrodzenie placu przed pałacem od strony zach. i wsch. oraz częściowo pn. współczesne, niedostosowane do zabytkowego charakteru zespołu, ogrodzenie Parku Pałacowego od strony wsch. (naprzeciw zespołu szpitalnego) zachowane jedynie w partii podmurówki, ogrodzenie zespołu szpitalnego od strony pn. w złym stanie technicznym, częściowo uzupełnione elementami współczesnymi. Wskutek zniszczenia części budowli i elementów małej architektury, zaniedbania istniejących obiektów budowlanych oraz braku dekoracji roślinno-kwiatowych, z których słynął dawniej ogród pałacowy w Żaganiu, ta część parku utraciła w znacznej części charakter ogrodu ozdobnego. Z uwagi na obecne na terenie całego parku liczne samosiewy oraz postępującą sukcesję, zwłaszcza w Bażanciarni i Parku Górnym, następuje systematyczne zacieranie układu kompozycyjnego parku, ponadto zakłócony jest właściwy ogląd scenerii parkowych. Wobec niekorzystnych zmian w otoczeniu Parku Pałacowego, zaistniałych po wybudowaniu osiedla mieszkaniowego przy ul. Szprotawskiej, postuluje się wprowadzenie nasadzeń szpalerowych wzdłuż jego granicy pn. Z uwagi na wyjątkową rangę artystyczną i znaczenie historyczne zespołu pałacowo-parkowego w Żaganiu należy wykonać projekt jego rewaloryzacji, poprzedzony gruntownymi badaniami źródłowymi i ikonograficznymi.