Chociule, park pałacowy

Zespół pałacowo-parkowy położony jest w pn. części wsi Chociule (niem. Kutschlau), po pd.-wsch. stronie drogi prowadzącej do oddalonego o 5 km Świebodzina. Założenie parkowe, o powierzchni 4,60 ha, zajmuje obszar w kształcie regularnego trójkąta. Cały teren otoczony jest murem zbudowanym z ociosanych kamieni i cegły z ozdobnymi basztami umieszczonymi w jego pd.-zach. narożniku. Drogi przebiegające wzdłuż granic parku, obsadzone są alejami lipowymi. Wjazd na teren założenia umieszczony jest od pd.-wsch. i prowadzi do pałacu, zlokalizowanego w tej części parku. Dwukondygnacyjny pałac z czterokondygnacyjną, czworoboczną wieżą z tarasem widokowym stanowi dominantę architektoniczną i wysokościową zespołu.
Leżące na terenie Wielkopolski i w obrębie diecezji poznańskiej Chociule, już ok. 1224 r. zostały nadane przez Henryka Brodatego zakonowi cysterek z Trzebnicy. Wieś, jako własność trzebnickiego klasztoru wzmiankowana była jeszcze w 1410 r. W XV w. dysponentami dóbr w Chociulach został ród von Haugwitz. Na pocz. XVII w. część ziem odkupił od nich hrabia von Curswan. W 1699 r. Chociule wraz z kilkoma innymi miejscowościami i zamkiem w Świebodzinie ponownie trafiły w ręce trzebnickich cysterek jako zastaw za pożyczkę udzieloną cesarzowi Leopoldowi I. Ranga miejscowości znacznie wzrosła, kiedy w 1718 r. administrator dóbr trzebnickich na tym terenie, Franz Bernhard Hlawenkowsky, przeniósł tu swoją siedzibę z zamku świebodzińskiego. W wyniku konfliktu jaki zaistniał pomiędzy klasztorem a władzami Świebodzina, skarb państwa wykupił zastaw i przekazał go tajnemu radcy, Ewaldowi Georgowi von Massow. Ten zaś na pocz. XIX w. sprzedał Chociule Carlowi Augustowi Ackermannowi. Z jego inicjatywy, w 2 poł. XIX w., wzniesiono tu neogotycki pałac oraz założono park krajobrazowy, a drogi go otaczające obsadzono alejami lipowymi. Rodzina Ackermannów była w posiadaniu majątku do wybuchu II wojny światowej. Od 1940 r. do 1945 r. dobrami administrował ich bliski krewny, emerytowany profesor biologii Eilhard Alfred Mitscherlich, prowadzący badania nad hodowlą roślin1. Od poł. lat 50. XX w. do końca 2011 r., w pałacu mieścił się Państwowy Dom Dziecka. Obecnie założenie stanowi własność prywatną.
Park podzielony jest na dwie strefy kompozycyjne – zieleń urządzaną w stylu krajobrazowym oraz ogród owocowo-warzywny, w którym pierwotnie uprawiano winorośl. Obie części oddzielone są od siebie ceglano-kamiennym murem, nawiązującym wyglądem do muru otaczającego całe założenie. Przejście łączące park z ogrodem ma kształt ostrołuku i jest ujęte w ceglany, uskokowy portal. Obok niego znajduje się, wkomponowany w mur, pawilon na planie koła. Głównymi elementami kompozycyjnymi parku jest duża polana, na której wsch. skraju usypano wzgórze widokowe. Na pd.-zach. od polany zlokalizowany był pierwotnie staw, który od wielu lat jest wyschnięty. Za stawem, w pd.-zach. narożniku parku, znajduje się drugie wzgórze, z którego rozciąga się widok zarówno na park, jak i na neogotycki kościół z 1908 r., zlokalizowany w sąsiedztwie założenia. W pd.-wsch. części parku krajobrazowego urządzono dodatkowy ogród owocowo-warzywny. Ścieżki parkowe, wychodzące od strony pałacu, poprowadzone są łagodną linią W obrębie parku występuje drzewostan mieszany, o nierównomiernym rozmieszczeniu gatunków. Wśród drzew iglastych, rosnących głównie przy pd. i pn.-zach. granicy parku oraz w pobliżu wzgórz widokowych, przeważają świerki pospolite (Picea abies), a następnie daglezja zielona (Pseudotsuga taxifolia), świerk kłujący (Picea pungens), cis pospolity (Taxus baccata) i inne. Wśród drzew liściastych dominują różne gatunki klonów, takie jak klon pospolity (Acer platanoides), klon jesionolistny (Acer negundo), klon polny (Acer campestre) i klon jawor (Acer pseudoplatanus). Na obszarze parku licznie występują również robinie białe (Robinia pseudoacacia), lipy szerokolistne (Tilia platyphyllos), lipy drobnolistne (Tilia cordata), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior), a także wiązy szypułkowe (Ulmus laevis) oraz kasztanowce pospolite (Aesculus hippocastanum). Z cennych okazów na uwagę zasługuje 190-letni platan klonolistny (Platanus × acerifolia) rosnący w zach. części polany parkowej. W poszyciu parku można zaobserwować występowanie krzewów z gatunku lilak pospolity (Syringa vulgaris), bez czarny (Sambucus nigra) i bez koralowy (Sambucus racemosa). Wczesną wiosną, prawie na całym obszarze założenia, kwitnie śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis).
Założenie parkowe w Chociulach zachowało się w swoich historycznych granicach. Pomimo, występowania młodego drzewostanu z samosiewów i odrostów, czytelna pozostała również kompozycja przestrzenna parku. Zachowała się dość liczna grupa stradrzewu, a także aleje lipowe nasadzone wokół założenia. Część ścieżek parkowych wymagają oczyszczenia. Wskazane jest rekultywacja stawu. Niezbędne jest również wykonanie naprawy muru otaczającego park.