Cybinka, park pałacowy

Założenie pałacowo-parkowe w Cybince (niem. Ziebingen) znajduje się w centrum miejscowości, w sąsiedztwie kościoła, w pd.-zach. partii obecnego układu przestrzennego. Pierwotnie dostęp na teren zespołu znajdował się od strony ulicy wiejskiej, w sąsiedztwie dawnego pałacu, przy pn.-wsch. granicy założenia.
W XVIII w. właścicielami tutejszych dóbr ziemskich została rodzina von Burgsdorff, za sprawą której wybudowano tutaj barokowy pałac. Na pocz. XIX w. właścicielem majątku został hrabia Maximilian Emil Finck von Finckenstein, z którego inicjatywy wzniesiono klasycystyczny pałac, zrealizowany według projektu Hansa Christiana Genellego. Równocześnie prowadzone były prace przy ogrodzie, jego urządzeniu i zagospodarowaniu. Hrabiowie von Finckenstein posiadali majątek w Cybince do 1945 r., choć ostatni właściciel – Hans Werner Bernhard, nie mieszkał tutaj na stałe. Po II wojnie światowej majątek został znacjonalizowany. Część parku została zagospodarowana na potrzeby cmentarza oficerów armii radzieckiej. Pałac w okresie powojennym był zamieszkiwany, jednak w wyniku pożaru części budowli, wyłączony został z użytkowania. Postępująca degradacja budowli doprowadziła do jego rozbiórki w latach 80. XX w.
Pierwotna kompozycja parku miała charakter późnobarokowego założenia o regularnym układzie przestrzennym1. W XVIII w. wybudowany został barokowy pałac, w sąsiedztwie którego założono geometryczny ogród. W poł. XIX w. przekształcono założenie ogrodowe w swobodną kompozycję parkową o charakterze krajobrazowym, przy wykorzystaniu i zachowaniu elementów przestrzennych dawnego ogrodu. W latach 1903-1905 powiększono park w kierunku zach. oraz jego układ powiązano z przylegającymi terenami leśnymi. W trakcie przebudowy pałacu na pocz. XX w., dokonano istotnej przebudowy kompozycji przestrzennej parku. W wyniku czego, od strony pn. powstał wjazd przy fasadzie zach. pałacu, natomiast dawny dziedziniec reprezentacyjny od strony wsch. pałacu przekształcono w dziedziniec gospodarczy. W tym samym czasie dokonano rekompozycji drzewostanu w pn.-wsch. części parku. Wybudowano również ceglano-kamienny mur ogradzający park od strony pn. i częściowo wsch., wraz z bramą wjazdową i dwiema furtami. Pierwotnie główna droga do pałacu od bramny wjazdowej obsadzona była czterema rzędami drzew, z dwiema alejkami spacerowymi.
Park w Cybince zajmuje teren o powierzchni ok. 23,5 ha. Kompozycja przestrzenna parku łączy się z naturalnym krajobrazem kompleksów leśnych, zachowując dawne osie widokowe, z wzniesieniami pełniącymi funkcję punktów widokowych w pd., w pn. oraz w zach. części parku. Osie widokowe zlokalizowane zostały na osiach kompozycyjnych pałacu. Główną oś kompozycyjną parku tworzy obszerna, podłużna polana widokowa, rozciągająca się w kierunku zach., zakończona sztucznie uformowanymi wzniesieniami, porośniętymi grupą drzew i krzewów. Po obu stronach polany zachował się starodrzew z grupami ozdobnych krzewów. Układ dróg został naturalnie wkomponowany w przestrzeń parku, tworząc nieregularną sieć komunikacyjną na całym obszarze założenia. Ścieżki i aleje parkowe charakteryzują się płynnymi oraz łagodnymi kształtami, harmonijnie powiązanymi z osiami widokowymi i kompozycyjnymi w obrębie parku. Na terenie parku zachował się wartościowy starodrzew, zarówno liściasty jak i iglasty, w wieku od 80 do 150 lat, wśród którego wymienić można sosnę wejmutkę (Pinus strobus), rosnąca przy drodze w zach. części parku oraz dąb szypułkowy odm. stożkowatej (Quercus robur ‘Fastigiata’). Na części parku przekształconego w cmentarz, zachował się wiekowy drzewostan, w tym okazy daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii), a także klony jawory (Acer pseudoplatanus),
dęby czerwone (Quercus rubra), żywotniki zachodnie (Thuja occidentalis) oraz choina kanadyjska (Tsuga canadensis). W zwartej grupie zadrzewienia parkowego, od pn.-wsch. strony dawnego pałacu rosły jodły jednobarwne (Abies concolor) oraz żywotniki zachodnie (Thuja occidentalis). Oprócz tego w zach. części parku występują okazy pojedynczych platanów klonolistnych (Platanum ⨯ hispanica ‘Acerifolia’). Z pierwotnych nasadzeń kompozycyjnych zachowały się okazy 200-letnich lip drobnolistnych (Tilia cordata) dawnej alei spacerowej w pd.-wsch. części parku, a także rzędowe nasadzenia alejowe z lipy drobnolistnej (Tilia cordata), wzdłuż drogi dojazdowej do dawnej rezydencji. Naturalistycznie i malowniczo ukształtowany teren sztucznych wzniesień, na osi widokowej dawnego pałacu, porasta zwarty drzewostan o luźnym układzie kompozycyjnym, składający się z różnych gatunków drzew liściastych: grabów pospolitych (Carpinus betulus), buków pospolitych (Fagus sylvatica), klonów zwyczajnych (Acer platanoides), klonów jaworów (Acer pseudoplatanus), jesionów wyniosłych (Fraxinus excelsior) oraz robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia). Cechy kompozycyjne parku oraz skład gatunkowy drzewostanu, im dalej w kierunku zach., ulegają przekształceniu w założenie o charakterze lasu dębowo-sosnowego.
Dawna rezydencja wraz z oficyną i budynkami wokół dziedzińca gospodarczego (stajnia, wozownia, stodoła) oraz dawna lodownia, uległy zniszczeniu. W latach powojennych w miejsce historycznej zabudowy wprowadzono współczesną. Niemal całkowicie przekomponowany został ozdobny charakter najbliższego otoczenia wokół nieistniejącego pałacu łącznie z podwórzem gospodarczym. Pierwotny układ przestrzenno-kompozycyjny założenia posiada czytelną formę. Można zidentyfikować układ dziedzińca gospodarczego oraz pierwotną lokalizację pałacu, w miejscu którego obecnie znajduje się ośrodek wychowawczy. Zachował się także dawny układ kompozycyjny wraz z polanami parkowymi, wzniesieniami widokowymi oraz fragment murowanego ogrodzenia z bramą wjazdową przy pn.-wsch. granicy parku.
Wskazane jest uporządkowanie terenu dawnego dziedzińca z jednoczesnym przywróceniem jego ozdobnego charakteru. Należałoby docelowo usunąć współczesne ogrodzenia wewnątrz parku, w tym betonowe ogrodzenie cmentarza. Obszar parku został poddany wstępnym pracom pielęgnacyjnym, przy czym drzewostan paku wymaga pełnej rewaloryzacji i odtworzenia historycznych nasadzeń gatunkowych oraz alejowych.