Długie, park pałacowy

Zespół pałacowo-parkowo-folwarczny zlokalizowany jest we wsch. części wsi Długie, (d. Długie Dolne, niem. Langheinersdorf Ndr.) przy zjeździe w kierunku pd.-wsch. od drogi głównej, prowadzącej w stronę Mycielina. Granice założenia wyznaczają od wsch. w kierunku pd.-zach. rów ze starodrzewem, od pd. i zach. starodrzew parkowy m.in. rzędowe nasadzenia lip oraz dębów, od pn.-zach. kamienny mur, a od pn. droga dojazdowa do założenia i zabudowa folwarczna. Otoczenie stanowią pola uprawne i łąki oraz od strony pn.-zach. zabudowa wsi. Założenie obejmuje obszar ok. 13,20 ha w tym 0, 15 ha powierzchni wód. Barokowy pałac zlokalizowany jest pośrodku zespołu. Po pd.-wsch. stronie rezydencji znajdują się dwie oficyny przy dziedzińcu oraz zlokalizowane dalej na pd. budynki gospodarcze, wzniesione wokół niewielkiego podwórza. Pn.-wsch. część zajmuje zabudowa folwarczna skupiona wokół prostokątnego dziedzińca. Przez środek założenia przebiega w kierunku od pn. -wsch. do pd.-zach. droga polna. Park obejmuje obszar w części wsch., pd. i zach. Główny wjazd do pałacu prowadzi przez współczesną, ozdobną bramę, znajdującą się po pn.-zach. stronie parku, a następnie drogą asfaltową, wzdłuż muru w pn. części parku. Natomiast od strony pn.-wsch. do zabudowań folwarcznych prowadzi droga polna.
Na podstawie przekazów źródłowych wiemy, że siedziba szlachecka w d. Długim Dolnym w 1672 r. należała do rodu von Lüttwitz. W latach 1730-1740 Balthasar Friedrich von Lüttwitz zainicjował budowę pałacu oraz założenie otaczającego go parku i ogrodu. W 1818 r. dobra ziemskie przeszły w posiadanie Charlotty de domo von Kottwitz, a następnie jej spadkobierców, zarządzających majątkiem do 1945 r. Po II wojnie światowej rezydencja została przejęta przez Skarb Państwa w zarządzie PGR. Obecnie od kilku lat należy do prywatnego właściciela i jest użytkowana na cele mieszkalne.
Pierwotne założenie pałacowo parkowe stanowiła barokowa rezydencja w typie entre cour et jardin, posiadająca sala terrena, z fasadą zwróconą w kierunku pd.-wsch. w stronę dziedzińca, przy którym wzniesione zostały dwie boczne oficyny oraz ozdobny ogród założony przed elewacją pn. (tylną) pałacu. W 1851 r. wzniesione zostały budynki gospodarcze zlokalizowane po pd. stronie pałacu. W tym samym czasie założenie parkowe przekształcono w swobodną kompozycję o charakterze krajobrazowym z nieregularnym układem ścieżek. W 3 ćw. XIX w., po stronie pd.-zach. od pałacu, wyburzono zabudowę gospodarczą, zakładając w tym miejscu niewielki staw z kamiennym ocembrowaniem, wprowadzono także nowe nasadzenia klonów, platanów oraz alei lipowej, wzdłuż kamiennego muru, we wsch. części. Jednocześnie przekształcono pd. część założenia w park leśny.
Park pałacowy, założony na nieregularnym planie, zachował swobodny układ kompozycyjny. Posiada wyraźnie zachowaną pd. część leśną z regularnymi nasadzeniami oraz polaną, na której założono plantację topoli. Przy rezydencji po pd.-zach. stronie zachowany jest staw z ciekiem wodnym. Owalny gazon przed fasadą pałacu z geometrycznie ciętymi krzewami, przekształcony został w powierzchnie trawiaste. Wjazdy na teren założenia wraz z głównymi drogami pozostały niezmienione. Na terenie parku nie znajdują się historyczne elementy małej architektury.
Drzewostan parku jest urozmaicony gatunkowo. Dominują gatunki rodzimych drzew liściastych tj. klon pospolity (Acer platanoides), buk zwyczajny odmiana zwisająca (Fagus sylvatica v pendula), grab pospolity (Carpinus betulus), topola biała (Populus alba), dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna (Tilia cordata). Rodzimy gatunek iglasty stanowi świerk pospolity (Picea abies). Ponadto, występują gatunki drzew aklimatyzowanych m.in. robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), platan klonolistny (Platanus hispanica), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis), świerk kłujący (Picea pungens), sosna wejmutka (Pinus strobus), klon ginnala (Acer ginnala), kasztan jadalny (Castanea sativa), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum). Najstarszymi drzewami na terenie parku są ponad 200-letnie dęby w pn.-zach. części założenia. Wiek pozostałych drzew dochodzi do ok. 130-150 lat. Warstwę podszytową tworzą liczne siewki i podrosty gatunków drzewiastych, występujących na terenie parku, a także krzewy bzu czarnego (Sambucus nigra). W runie parku występują siedliska bluszczu pospolitego (Hedera helix), obejmującego niektóre pnie drzew.
Obecny stan zachowania parku wymaga prac rewaloryzacyjnych. Wskutek niekontrolowanego rozrostu samosiewów drzew i krzewów przestrzeń parkowa, jak również elementy kompozycyjne są nieczytelne. Wskazane jest więc ich sukcesywne usuwanie. Stan sanitarny drzew jest zadowalający, jednak niektóre egzemplarze starodrzewu wymagają cięć pielęgnacyjnych. W miejsca wypadów drzew wskazane byłoby wprowadzenie nowych nasadzeń. W ramach rewaloryzacji parku wskazane jest uczytelnienie wnętrz parkowych i osi widokowych.