Długie, park dworski

Zespół dworsko-parkowo-folwarczny zlokalizowany jest pośrodku wsi Długie (d. Długie Środkowe, niem. Langheinersdorf Mittel), po pd. stronie drogi prowadzącej ze wsch. na zach. w kierunku Mycielina od zjazdu z drogi wojewódzkiej nr 297. Założenie obejmuje obszar 3 ha, z czego park zajmuje powierzchnię ok. 1,6 ha. Historyczny zespół zabudowy tworzy klasycystyczny dwór z 1 ćw. XIX w., usytuowany w pn. części założenia z fasadą skierowaną w kierunku pd. ku rozległemu podwórzu, wokół którego wzniesione zostały oficyny i budynki folwarczne. Granice wyznaczają od strony pn. i częściowo wsch. murowane ogrodzenie z kamienia łupanego, od pd.-wsch. i pd. zabudowa folwarczna, natomiast od zach. – aleja grabowa oraz wtórne ogrodzenie z siatki. Otoczenie założenia stanowią od pd. pola uprawne, natomiast w pozostałej części zabudowa wsi. Brama wjazdowa na teren założenia znajduje się w pn.-wsch. części, przy zjeździe z głównej drogi asfaltowej przebiegającej przez wieś. Natomiast od pd. do zabudowy gospodarczej prowadzi drugi wjazd połączony z drogą polną w kierunku Międzylesia i Borowiny.
Wieś posiada średniowieczną metrykę. Historia założenia w Długim (d. Długiem Środkowym) sięga XVII w. Przypuszczać można, iż najstarsza zabudowa folwarku mogła powstać po zakończeniu wojny 30-letniej. Z przekazów źródłowych wiemy, że zach. część folwarku istniała już w 1671 r. Pod k. XVII w. folwark powiększony został o wsch. część przez kolejnego właściciela Georga Ernsta von Schweinichen. Kolejnymi właścicielami majątku byli Georg Sebastian von Rottenburg, a następnie od 1697 r. do 1817 r. przedstawiciele rodu von Knobelsdorff1. Prawdopodobnie istniał wówczas w obrębie założenia ogród gospodarczy, o czym świadczyć mogła pochodząca z tego okresu ok. 200-letnia lipa przy budynku gospodarczym2. W 1817 r. po śmierci Christiana Wilhelma von Knobelsdorff ziemie nabył Ernst Friedrich Raimann, który zainicjował budowę dworu oraz zabudowy folwarcznej. Na pocz. XIX w. założenie odgrodzono kamiennym murem od strony pn. i pn.-wsch. Po śmierci Ernsta Friedricha majątek odziedziczył jego syn Robert, który ok. 3 ćw. XIX w. przekształcił ogród w niewielki park krajobrazowy, urozmaicając drzewostan gatunkami aklimatyzowanymi tj. platany klonolistne. Rozbudował także dwór o drewnianą altanę przy elewacji zach. (rozebraną po 1945 r.), łączącą go z parkiem. Natomiast na tyłach folwarku w pd. części wzniósł kolejne budynki gospodarcze. Od 1877 r. do 1956 r. zarząd nad majątkiem przejął Reinhold von Kottwitz. Od 1877 r. dwór stanowił siedzibę zarządcy, natomiast właściciele majątku użytkowali pałac w d. Długim Dolnym. Obecnie założenie dworsko-parkowo-folwarczne należy do prywatnego właściciela. Od wielu lat dwór nie jest użytkowany.
Układ kompozycyjny parku tworzy okrągły podjazd przed dworem z rzędowym nasadzeniem grabami pospolitymi (Carpinus betlulus) oraz pojedynczymi egzemplarzami formowanych gatunków drzew liściastych tj. lipa drobnolistna (Tilia mordata), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) i jesion wyniosły (Fraxinus excelsior). Natomiast wzdłuż granicy zach. wykonane zostały nasadzenia grabów w formie alei. Na terenie parku znajduje się różnorodny gatunkowo drzewostan, w którym przeważają rodzime gatunki drzew liściastych tj.: lipa drobnolistna (Tilia cordata), grab pospolity (Carpinus betlulus), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), klon zwyczajny (Acer platanoides), dąb szypułkowy (Quercus robur). Drzewostan parku wzbogacony został gatunkami drzew aklimatyzowanych tj.: kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), świerk kłujący (Picea pungens), żywotnik olbrzymi (Thuja plicata), platan klonolistny (Platanus hispanica). Urozmaicenie gatunkowe drzewostanu parkowego wzbogaca topola czarna, odmiana włoska (Populus nigra ‘Italica’) oraz sosna czarna (Pinus nigra). Wiek starodrzewu osiąga ok. 130-150 lat. Najstarszym egzemplarzem była najprawdopodobniej lipa przy zabudowie folwarcznej. W obrębie zieleni niskiej znajdują się krzewy jeżyn, śnieguliczki białej (Symphoricarpos albus) i bzu czarnego (Sambucus nigra). W części pn. przy murowanym ogrodzeniu występują nieliczne gatunki drzew owocowych (jabłonie).
Układ przestrzenny założenia jest obecnie mało czytelny. Jedynie regularna aleja grabowa oraz nasadzenia kolistego podjazdu wskazują na istnienie terenu zieleni komponowanej. Stan zachowania starodrzewu parkowego nie jest zadowalający. Brak bieżącej pielęgnacji drzew spowodował częściowe uszkodzenia lub obumieranie konarów. Ponadto, wprowadzono obiekty dysharmonizujące (parterowe budynki gospodarcze w pn. części), które zachowane są w stanie ruiny. Najpilniejszymi działaniami w obrębie parku są przede wszystkim prace porządkowe i rozbiórkowe, dotyczące wtórnej zabudowy. Wskazana jest także likwidacja ogródków związanych ze współczesnym użytkowaniem założenia. Ponadto, należy oczyścić teren z licznych samosiewów drzew i krzewów oraz poddać cięciom pielęgnacyjnym starodrzew. Nieużytkowany dwór wymaga remontu i adaptacji na nowe funkcje. Rewaloryzacja parku powinna obejmować przede wszystkim odtworzenie kompozycji roślinnych, uzupełnienie nasadzeń w drzewostanie oraz uczytelnienie układu komunikacyjnego.