Gryżyna, park dworski

Gryżyna (niem. Griesel) znajduje się w centrum Puszczy Rzepińskiej w połowie drogi prowadzącej z Krosna Odrzańskiego do Świebodzina przez Bytnicę. Zespół dworskoparkowy o powierzchni 5,36 ha zlokalizowany jest we wsch. części wsi. Dwór znajduje się w zach. części założenia, natomiast park, na terenie którego mieści się mauzoleum z XIX w., otacza dwór z pozostałych stron. W pobliżu dworu znajdują się dwa stawy zasilane wodą ze źródliska położonego w pn. części parku. Granice parku są czytelne, z wyjątkiem części wsch., gdzie trudno jest dzisiaj określić historyczny zasięg założenia, gdyż drzewostan parkowy przechodzi płynnie w starodrzew dębowy porastający wzniesienie, które prawdopodobnie stanowiło element kompozycyjny parku.
Do dworu prowadzą pomnikowe aleje ze starymi dębami, stanowiące charakterystyczny element krajobrazu Gryżyny i okolic. Ze względu na walory przyrodnicze (występowanie rzadkiego chrząszcza jelonka rogacza) chronione są dzisiaj jako obszar Natura 2000 „Dębowe Aleje w Gryżynie i Zawiszach”.
Po okresie średniowiecznego władania Piastów Śląskich dobra gryżyńskie w 1476 r., kiedy zmarł ks. Henryk IX Głogowski, przeszły w ręce Hohenzollernów. Posiadłość ziemska w Gryżynie wymieniana jest jako własność książęca rodu Hohenzollern-Sigmaringen.
Hohenzollernowie założyli w Gryżynie nadleśnictwo (budynek zniszczony w 1945 r.), którego siedziba znajdowała się w niewielkiej odległości od dworu myśliwskiego. Obecny dwór został wzniesiony w 1820 r., na zrębach wcześniejszej budowli, o czym świadczą zachowane sklepienia z XVII i XVIII w. Prawdopodobnie wraz z budową nowej siedziby powstał park, który przypuszczalnie był komponowany z wykorzystaniem wcześniejszych nasadzeń, na co wskazuje wiek niektórych drzew, szczególnie w pd.-zach. części. Po II wojnie światowej dwór stał się siedzibą Nadleśnictwo Bytnica, a od 1971 r., kiedy przeniesiono siedzibę nadleśnictwa do Osiecznicy, nie był użytkowany. W latach 70. XX w. został własnością Lubuskiej Fabryki Zgrzeblarek Bawełnianych w Zielonej Górze oraz firmy Lubtour. Przez lata zaniedbywany, w latach 80. XX w., po przejściu w ręce prywatne, doczekał się remontu związanego z adaptacją na pensjonat.
Rozległy park o powierzchni 5,36 ha w części zach., przy dworze, ma charakter otwarty, z dwoma stawami o łącznej powierzchni 0,25 ha, polanami i rosnącymi pojedynczo okazami starych drzew. W pd.-zach. części znajdują się wiekowe osobniki takich gatunków jak: platan klonolistny (Platanus x hispanica), klon jawor (Acer pseudoplatanus) i klon zwyczajny (Acer platanoides). Po prawej stronie od głównej bramy znajduje się ciekawe nasadzenie bukietowe lip drobnolistnych (Tilia cordata), dodatkowo porośniętych bluszczem pospolitym (Hedera helix). Wokół dworu rosną jeszcze pojedyncze egzemplarze jesionów wyniosłych (Fraxinus excelsior), kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum) oraz olszy czarnej (Alnus glutinosa). W części pn. znajdują się powojenne nasadzenia modrzewi europejskich (Larix decidua), świerków pospolitych (Picea abies), olsz czarnych, jarzębu pospolitego (Sorbus aucuparia) oraz pojedynczy okaz cypryśnika błotnego (Taxodium distichum). Przed fasadą dworu po obu stronach rosną dwa okazy magnolii (Magnolia spp.).
W części wsch. park ma charakter zwartego masywu drzewostanu, porastającego wzniesienie, na którego zboczach znajduje się rodzinne mauzoleum Hohenzollernów o prostych neoklasycystycznych kształtach, zbudowane w 1872 r. Drzewostan parkowy w części wsch. budują głównie dęby szypułkowe (Quercus robur) z pojedynczymi egzemplarzami klonów zwyczajnych, lip drobnolistnych, jaworów, daglezji zielonych (Pseudotsuga menziesii) oraz świerków. W pobliżu mauzoleum znajdują się pojedyncze okazy cisów (Taxus baccata).W podszycie spotkać można śnieguliczkę białą (Symphoricarpos albus), świdośliwę (Amelanchier sp.) i leszczynę zwyczajną (Corylus avellana), a bliżej wsi bez czarny (Sambucus nigra). Runo w części drzewostanowej ma charakter naturalny, typowy dla grądów, a przy źródliskach dla łęgów.
Obecnie zachowany jest stary drzewostan parkowy wraz z widocznym jeszcze układem komunikacyjnym. W wyniku braku pielęgnacji w części leśnej, w dolnych partiach znajdują się liczne samosiewy gatunków lekkonasiennych – głównie klonów, a w pobliżu zabudowań wsi roślinności ruderalnej – głównie bzu czarnego. Dwór wraz z parkiem i mauzoleum są ogrodzone i nie są dostępne.