Kiełpin, park dworski

Park dworski w Kiełpinie ( niem. Külpenau ) położony jest na pd. od Zielonej Góry, na pn. krańcu miejscowości przy skrzyżowaniu dróg Ochla – Zielona Góra. Dwór z 1787 r. umiejscowiony jest w głębi dawnego podwórza gospodarczego, zamykając jego pd. bok. Po wsch. stronie dworu znajduje się niewielki park krajobrazowy. Według źródeł historycznych twórcą parku jest prawdopodobnie P.J. Lenné znany niemiecki ogrodnik i architekt krajobrazu, tworzący w Europie w XIX w1. Niestety nie zachowały się oryginalne plany parku. Granica założenia opiera się od strony pd. wsch. na drodze do Zielonej Góry, natomiast droga do Ochli wyznacza jego zach. granicę. Teren parku od pn. sąsiaduje z zabudowaniami wsi, a od zach. – z polami uprawnymi. Granica pn. wydzielona jest współczesnym ogrodzeniem z siatki. Dojazd do dworu biegnie od drogi położonej w części pd., omijając dawne budynki gospodarcze od zach. Założenie zajmuje powierzchnię 3,75 ha łącznie z terenem folwarku, w tym park obejmuje teren o powierzchni 1,37 ha. Z dawnych zabudowań gospodarczych zachowały się tylko dwa budynki – stodoła, przyległy do niej niewielki budynek gospodarczy w części pn. oraz dwa budynki gospodarcze w pierzei pd.-zach. Budynki w części wsch. uległy całkowitemu zniszczeniu. Wszystkie budynki uległy wtórnej przebudowie. Po zach. stronie dworu rozmieszczono kilka chaotycznie zlokalizowanych składzików i komórek. Obecnie teren podzielony jest na kilka działek własnościowych, należących do różnych właścicieli.
Najstarsze wzmianki o dworze w Kiełpinie pochodzą z 1 poł. XVIII w. Wspominał o nim m.in. F.B. Werner w swoim opisie Śląska. Zachowany do dzisiaj dwór powstał na fundamentach wcześniejszej siedziby w latach 1786-1787 najprawdopodobniej z inicjatywy ówczesnej właścicielki Kiełpina – wdowy Theodory Ernestiny von Unruh duo voto Kottwitz. W 1808 r., trzy lata po śmierci Theodory Ernestiny majątek kiełpiński nabył radca prawny Neumann. Po nim właścicielem włości został rotmistrz Adolph Neumann. Dokonana w 2 poł. XIX w. przebudowa związana jest jednak przypuszczalnie z nazwiskiem Rudolpha von Friedendthal, posiadającego także majątki otyński i zatoński. Dwór w Kiełpinie wzniesiony został na planie litery L. Taki rzut stosowany był w budowlach XVI-wiecznych. Potwierdza to zatem, że obiekt wzniesiono na miejscu starszego, wykorzystując być może jego zręby. Po II wojnie światowej, dwór znalazł się w posiadaniu PGR. W 1955 r. wyremontowano elewacje. W latach 70. XX w., po częściowym zawaleniu konstrukcji więźby, naprawiono dach i przykryto go eternitem. Zlikwidowano wówczas konstrukcję powiek oraz rozebrano naczółek ryzalitu, niszcząc barokowy charakter elewacji. Obecnie w dworze w Kiełpinie przeprowadzane są jedynie drobne doraźne naprawy. Stanowi on częściowo własność prywatną i gminy Zielona Góra.
Park krajobrazowy rozciąga się na zach. od dworu. Od drogi odgranicza go dawny ogród warzywny, obecnie nieużytkowany. Droga dojazdowa do rezydencji i zarazem do parku biegnie obrzeżem ogrodu warzywnego i zabudowań gospodarczych. Najstarsze okazy drzew w parku liczą sobie ponad 300 lat. Są to pomnikowe dęby szypułkowe (Quercus robur) zlokalizowane na zach. granicy założenia. Główny drzewostan stanowiący substancje zabytkową parku pochodzi z pocz. XIX w. i liczy sobie ok. 200 lat. Struktura gatunkowa jest zróżnicowana. Rośliny rosną w różnorodnych układach wielogatunkowych, co może świadczyć z dużym prawdopodobieństwem, że są to oryginalne kompozycje z okresu powstania parku. Wśród gatunków zastanych w parku przeważają rośliny rodzime. Są to głównie dęby szypułkowe (Quercus robur), wiązy szypułkowe (Ulmus leavis), klony zwyczajne (Acer platanoides) i lipy drobnolistne (Tilia cordata). W pobliżu dworu można wyodrębnić dwie grupy drzew składające się głównie ze starodrzewia. Są to dwie lipy drobnolistne i kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) po wsch. stronie dworu i robinia biała (Robinia pseudoacacia) rosnąca w towarzystwie kasztanowca białego, dwóch lip i klona zwyczajnego po zach. stronie budynku. Po przeciwnej stronnie dawnej polany za dworem przestrzeń zamyka następna grupa starodrzewiu. Liczne drzewa porastają cały teren parku. W podszycie parku występuje śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), lilak pospolity (Syringa vulgaris) i bez czarny (Sambucus nigra). W runie parkowym przeważają trawy, podagrycznik, pokrzywa zwyczajna, przytulia czepna, wilczomlecz, jasnota purpurowa i piołun. Drzewostan parkowy jest bardzo zaniedbany. Samosiew zarósł całkowicie polany parkowe. W koronach drzew widoczny jest posusz. Park ma dużą wartość historyczną i kulturową jako dzieło uznanego artysty. Powinien być poddany procesowi rewaloryzacji i udostępniony publiczności.