Klenica, park pałacowy

Park pałacowy położony jest w pd. części wsi Klenica (niem. Kleinitz). Całość założenia rozplanowana jest na osi wsch.-zach. Teren parku ograniczają od pn. zabudowania wiejskie i wał przeciwpowodziowy rzeki Odry, w części wsch. grunty rolne, rów i droga gruntowa, od pd. pola, zaś zach. ścianę stanowią ogrody i zabudowania folwarczne. We wsch. części parku zlokalizowany jest pałac myśliwski. Przestrzeń parkowa wraz ze stawami o łącznej powierzchni 9,24 ha rozciąga się na pn., zach. i pd. od rezydencji. W pn.- wsch. narożniku założenia znajduje się wjazd na teren posiadłości, obsadzony szpalerem kasztanowców. Droga biegnąca w kierunku zach. od pałacu prowadząca do założenia folwarcznego wraz z dworem, dzieli teren parku na dwie części.
Od 1646 r. dobra klienckie należały do klasztoru jezuitów w Otyniu. W 1787 r. majątek kupił książę kurlandzki – Ernest Johan von Biron. Osiem lat później posiadłość odziedziczył jego syn Ernest Johan – Piotr książę żagański. Po jego śmierci w 1800 r. sukcesorem Klenicy została najmłodsza córka, zaledwie siedmioletnia Dorota, po mężu de Talleyrand-Perigord księżna Dino. Od 1862 r. dobra klienckie znajdowały się w rękach córki Doroty – Pauliny markizy de Castellane. Po jej śmierci w 1891 r. zarząd nad majątkiem przejął jej zięć Antoni Wilhelm książę Radziwiłł. W 1882 r. założył on na wsch. od folwarku park, a w latach 1883-1884 wzniósł pałac myśliwski. W 1905 r. rezydencja, a dokładnie zach. część skrzydła bocznego została rozbudowana. Pracami budowlanymi kierował niejaki Dimke wg pomysłu Marii Radziwiłł (właścicielki Klenicy od 1891 r.)1. Zrealizowany projekt nawiązywał do dzieł berlińskiego architekta Friedricha Schulze, rozwiązań stosowanych z lat 60. XIX w. i projektów Hermanna Muthesiusa. Wówczas powiększono również obszar parku o tereny zlokalizowane na pn. od rezydencji. Przed fasadą pałacu rozciągał się nieduży dziedziniec otoczony murem. W bezpośrednim sąsiedztwie rezydencji założono trawniki oraz klomby kwiatowe. Na pd. obrzeżu założenia istnieje staw, na planie wydłużonego prostokąta. Od pałacu w stronę owego zbiornika wodnego wiodła aleja obsadzona różnymi gatunkami drzew, która następnie prowadziła w kierunku zach. do podwórza folwarcznego. Pd. część parku przecinały liczne aleje i płynące strumyki z przerzuconymi nad nimi mostkami. Na stawie usypano wysepkę, na której znajdowała się altana. Drugi ogrodowy pawilon o ażurowej konstrukcji, usytuowany został na kolejnej wyspie, znajdującej się na większym stawie w pn. części parku. Dobra klienckie w rękach rodziny Radziwiłłów pozostawały do r. 19222. Po 1945 r. rezydencję wraz z parkiem przejął Skarb Państwa. Do 1958 r. w pałacu mieściły się biura PGR. W latach 1955-1960 od strony pd. pałacu posadzono kilkanaście drzew z gatunku modrzew. W 1958 r. w rezydencji utworzono Lubuski Uniwersytet Ludowy funkcjonujący do pocz. lat 90. XX w. Wówczas to budynek znalazł się w użytkowaniu Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego, a następnie Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapeutycznego, działającego do końca 2006 r. Przeprowadzone po wojnie remonty polegające na usunięciu ozdobnych drewnianych elementów balkonów oraz wysuniętych połaci dachowych spowodowały zubożenie wyglądu elewacji pałacu. Wewnątrz wprowadzono wtórne podziały i nowy wystrój. Obecnie pałac wraz z częścią pd. parku stanowi własność prywatną. Natomiast część pn. założenia od 1980 r. należy do Gminy Bojadła i Nadleśnictwa Sulechów. W latach 2008-2010 w części pn. parku oczyszczono brzegi obu stawów oraz łączących je kanałów.
Założenie parkowe charakteryzuje się swobodną kompozycją nawiązującą do stylu krajobrazowego. W pd. części parku, w której zlokalizowana jest rezydencja występuje zwarty drzewostan oraz dobrze utrzymany ciąg spacerowy, ozdobne klomby i głaz narzutowy. Tę przestrzeń parkową otacza wtórne ogrodzenie z siatki drucianej. Natomiast część pn. parku, włączona do założenia pałacowo-parkowego po 1905 r., jest urozmaicona krajobrazowo. Przestrzeń tę stanowią takie elementy, jak: dwa dość rozległe stawy oraz łączący je system kanałów. Wokół zbiorników wodnych wytyczono aleję spacerową, biegnącą częściowo wzdłuż korony wału przeciwpowodziowego, obsadzoną szpalerami lub grupami drzew. Po wsch. stronie stawów zakomponowano zwartą grupę drzew o cechach lasu naturalnego. Natomiast pomiędzy zbiornikami wodnymi pozostawiono otwartą przestrzeń, w postaci polany. Pd. granicę tej części założenia stanowi aleja wiodąca w kierunku wsch. – do folwarku, obsadzona szpalerem różnogatunkowych drzew. Pd. – druga część parku tworzy głównie zwarty drzewostan z układem ciągów spacerowych, ogrodzony drucianą siatką. Po stronie wsch. występuje zwarty żywopłot z krzewów śnieguliczki białej (Symphoricarpus albus). W kierunku zach. od pałacu biegnie aleja lipowa ze szpalerami formowanych drzew, dalej wiedzie ona na obrzeżach parku w stronę sztucznie założonego zbiornika wodnego wraz z wysepką3. Sieć ścieżek prowadzona była łagodną linią, łącząc najważniejsze elementy tej części parku – pałac, staw i ciek wodny z otaczającym krajobrazem oraz pn. partią założenia. Na terenie parku zgromadzono różnorodny gatunkowo drzewostan, w którym dominują rodzime drzewa liściaste. Najliczniej występujące to dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb czerwony (Quercus rubra), olsza czarna (Alnus glutinosa) i lipa drobnolistna (Tilia cordata). Rzadziej spotkać można kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum), klony polne (Acer campestre) oraz robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia), a także pojedyncze egzemplarze drzew iglastych. Przeciętny wiek drzewostanu wprowadzonego sztucznie wynosi ok. 90-100 lat. W pd. części parku zachował się starodrzew w wieku ok. 150 lat, z gatunku dąb, lipa, pojedynczo wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), olsza czarna (Alnus glutinosa), klon polny (Acer campestre), stanowiące dawny układ kompozycyjny. Najbardziej okazały jest natomiast ok. 300-letni rozłożysty dąb o cechach pomnika przyrody. Sporadycznie w drzewostanie spotyka się gatunki aklimatyzowane tj. jedlica Douglasa (Pseudotsuga menziesii), sosny czarne (Picea nigra), świerk kłujący (Picea pungens), modrzewie (Larix). Spośród krzewów najliczniej występuje śnieguliczka biała, rzadziej porzeczka czarna (Ribes nigrum), głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), bez czarny (Sambucus nigra) i dzika róża (Rosa canina), a także młode samosiewy drzew.
Obecnie układ przestrzenny parku zachował się w swoich historycznych zarysach. Pn. część założenia częściowo straciła swoje walory kompozycyjne i widokowe. W miejscach nieistniejących już pawilonów ogrodowych na wyspach rosną drzewa i krzewy. Na całej powierzchni zadrzewionej parku występują liczne samosiewy głównych gatunków lasotwórczych tj. dąb, lipa, jesion, paklon, przez co cenny układ starodrzewu stał się mniej czytelny. Stan zdrowotny większości drzew jest dobry. W pd. części parku zatarciu uległ dawny układ komunikacyjny. Budynek pałacu zachował się w dobrym stanie. Założenie wymaga rewaloryzacji.