Miłowice, park pałacowy

Zespół pałacowo-parkowy usytuowany jest w zach. części wsi Miłowice (niem. Mildenau), po pn. stronie głównej drogi wiejskiej prowadzącej z Olbrachtowa do Rościc. Park o powierzchni 8,10 ha, od zach. sąsiaduje z terenem dawnego folwarku, od pn. i wsch. z polami uprawnymi oraz zabudowaniami wsi, natomiast pd. granica parku opiera się wspomnianą wyżej drogę. Na zach. krańcu założenia parkowego zlokalizowany jest dawny dwór, a w jego pd. części – pałac, stanowiący wyraźną dominantę przestrzenną. Na teren założenia pałacowo-parkowego prowadzą dwa wjazdy, jeden od strony dworu, a drugi zaś od strony pałacu.
Miłowice pierwszy raz wymienione były w 1270 r., kiedy Ulrich von Pack ofiarował je klasztorowi w Buch koło Leisnig. Kolejna wzmianka, pochodząca z 1381 r., potwierdza już przynależność miejscowości do dominium żarskiego. Od XV w. Miłowice stanowiły własność lenną kolejnych rodów szlacheckich, m. in. von Unwürde (1452, 1457), von Niesemeuschel (1494) oraz von Schöneich (1509/12, 1520, 1521). Następnymi wzmiankowanymi posiadaczami dóbr w Miłowicach były rodziny von Rackel (1586, do 1608), von Promnitz (1608-1627), von Dahme (1596), von Knobelsdorff (1685), von Dyherrn (XVIII w.), von Schwarzbach (1798, 1800) i von Mutzdorf (1827)11. W 1841 r. majątek w Miłowicach zakupił Leberecht Theüner, po którym odziedziczył go jego syn, Maurice. W 1913 r. właścicielami Miłowic została rodzina Wackerbarth, a 3 lata później Georg Frenzel, żarski przedsiębiorca, związany z przemysłem włókienniczym. Ok. 1928 r. Miłowice ponownie znalazły się w rękach rodziny von Dyhrn.
W XVII w. rezydencja właścicieli majątku znajdowała się w sąsiednim Olbrachtowie, natomiast w Miłowicach mieścił się jedynie folwark. Pierwszą szlachecką siedzibą był wspomniany wyżej dwór, wybudowany ok. 1860 r. w stylu neoklasycystycznym, który obecnie jest w znacznym stopniu przebudowany. Na wsch. od niego założono niewielki park ze stawem i swobodnie poprowadzonymi ścieżkami parkowymi. Na pocz. XX w., na pd.-wsch. od dawnej rezydencji, wzniesiono okazały eklektyczny, pałac. Wraz z jego budową powiększono park, włączając do niego obszar położony na wsch. i pd. od starszego założenia. Należy zauważyć, że teren w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu był wcześniej zadrzewiony, o czym świadczą rosnące tu blisko 300-letnie dęby.
Po 1945 r. zespół podzielono na dwie części. Teren położony na pn. od pałacu użytkowany był przez PGR, a obecnie stanowi własność prywatną. Drugą część, obejmującą pałac i połowę parku, zajmował Zakład Specjalny dla Dzieci Upośledzonych, a obecnie Dom Pomocy Społecznej.
Park w stylu krajobrazowym zajmuje obszar o kształcie wieloboku. Głównymi elementami kompozycji są dwie polany, jedna położona po pn. stronie pałacu, druga na wsch. od niego. Układ wodny parku tworzy staw zlokalizowany w jego pn. części połączony kanałami z rzeką Lubszą, przepływającą pn. skrajem założenia. Swobodnie prowadzone ścieżki parkowe mają swój początek i koniec w okolicy pałacu.
Na obszarze założenia parkowego zgromadzono dość różnorodny drzewostan. W jego składzie dominują dęby szypułkowe (Quercus robur) i dęby czerwone (Quercus rubra). Ponadto, licznie występują takie gatunki jak: olsza czarna (Alnus glutinosa), grab pospolity (Carpinus betuls), buk pospolity (Fagus sylvatica), a z drzew iglastych – świerk pospolity (Picea abies). Pojedynczo nasadzono drzewa rzadkie, aklimatyzowane, takie jak platan klonolistny (Platanus × acerifolia), a z iglastych sosna wejmutka (Pinusstrobus), czy choina kanadyjska (Tsuga canadensis). Wiek drzew w parku jest zróżnicowany i wynosi od 30 do 300 lat. Najcenniejsze okazy drzewostanu parkowego zlokalizowane są przy polanie położonej po pn. stronie pałacu. Występują tu dęby o wartościach pomników przyrody, liczące sobie 200 i 300 lat. Drugą polanę otacza dużo młodszy drzewostan, ok. 70-90-letni, ale pojedynczo spotykamy też drzewa starsze, 100-130 letnie. Na obszarze parku występują drzewa w formie pojedynczych nasadzeń, a także formowane w grupy, skupiny jedno- i wielogatunkowe. Drzew nasadzonych pojedynczo i rzędowo najwięcej znajduje się w okolicy pałacu i są to głównie dęby. Grupy drzew tworzą gatunki, takie jak buk, świerk, choiny kanadyjskie, modrzew europejski (Larix decidua) i brzoza brodawkowata (Betula pendula). W podszyciu parku można zaobserwować występowanie krzewów z gatunku bez czarny (Sambucus nigra) i śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus). Natomiast runo parkowe jest dość ubogie, dominują trawy i pokrzywa.
Założenie parkowe utraciło częściowo swoją dawną kompozycję. Do jego degradacji w dużym stopniu przyczynił się jego podział na dwie części. Przy czym pn. część parku znajduje się w dużo gorszym stanie zachowania. Nie zachował się tu historyczny układ ścieżek, a układ wodny wymaga rewaloryzacji. Negatywnym zjawiskiem jest niekontrolowany rozrost drzew i krzewów z samosiewu, które zajmującą coraz większy obszar parku. Wiele drzew tworzących pierwotną kompozycję zostało usuniętych. Również część parkowa w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu została częściowo przekształcona, w związku z potrzebami DPS. Założenie parkowe wymaga podjęcia działań rewitalizacyjnych. Z zachowanych historycznych elementów na uwagę zasługuje mur ceglany i brama wjazdowa ze skrzydłami wykonanymi z ozdobnych krat nitowanych oraz półokrągły podjazd przed pałacem.