Niekarzyn, park pałacowy

Zespół pałacowo-parkowy położony jest we wsch. części wsi Niekarzyn (niem. Nickern) przy wjeździe do miejscowości od strony Kępska. Park o pow. ok. 9 ha rozciąga się równolegle do rzeki Jabłonna, a jego granice stanowią od pn. dawne ogrodzenie równolegle do drogi Kępsko – Niekarzyn, od wsch. – teren dawnego folwarku, droga polna i grunty rolne, od pd. – grunty rolne. Zach. granica przebiega równolegle do ścieżki spacerowej prowadzącej w kierunku dawnej linii kolejowej. W pn. części założenia zlokalizowany jest pałac, wzdłuż pn.-wsch. granicy parku zachowało się murowane ogrodzenie. W centralnej części założenia usytuowany jest staw, w pd. krańcu parku zachowane są pozostałości grobowca rodzinnego.
Najstarsze dokumenty potwierdzające istnienie prywatnej wioski rycerskiej Niekarzyn pochodzą z 2 poł. XIV w. W 1476 r. jako właściciel majątku wymieniany jest Caspar von Löben. Charakterystyczny podział majątku w Niekarzynie na dwie części ma swoją genezę już w 1 poł. XVI w., kiedy to uposażenie w postaci folwarku uzyskał Franz Neumann. Założenie parkowe historycznie związane jest z obszarem majątku, który po rodzinie Löben przejęła od 1596 r. rodzina von Hake. W wyniku zadłużenia ok. 1729 r. majątek został zlicytowany na rzecz Christiana Hoffmanna. W 1759 r., w wyniku rozegranej 23 lipca wielkiej bitwy pod Kijami (na polach między Niekarzynem, Kijami i Pałąkiem), wieś została doszczętnie zniszczona. Prawdopodobnie zniszczeniu uległa wtedy również siedziba właścicieli, przypuszczalnie miała ona formę dworu obronnego. XIX w. przyniósł kolejne zmiany własnościowe majątku – od 1849 r. znajdował się w posiadaniu rodziny Schulz, następnie Pruskiej Domeny Klasztornej z Neuzelle, która oddała go w dzierżawę Carlowi Boltze. Zarządca w 1905 r. przebudował pałac, nadając mu kształt trzykondygnacyjnej budowli o neobarokowej szacie architektonicznej. W konstrukcji budynku zachowano blisko dwumetrowej grubości, kamienne mury piwnic i przyziemia dawnego dworu. Tuż przed II wojną światową majątek należy do dr Helmutha Hoffmanna, czasem wymieniana jest również rodzina Brunzel. Po II wojnie światowej, w wyniku przejęcia przez Skarbu Państwa, został utworzony tu PGR. W latach 70. XX w. pałac wraz z częścią parku w najbliższym otoczeniu został zaadaptowany na potrzeby szkoły i taką funkcję pełni do dnia dzisiejszego. Obecnie park podzielony jest na kilka działek – teren szkoły stanowi własność Gminy Skąpe, pozostały obszar stanowi własność osób prywatnych i Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych.
Park krajobrazowy został założony w 2 poł. XIX w. i w początkowej fazie prawdopodobnie ograniczał się do terenu bezpośrednio przylegającego od pd. do pałacu, zamkniętego murem i zabudową folwarczną. Nadano mu formę wnętrza ze swobodnymi nasadzeniami drzew. W późniejszym czasie, w nawiązaniu do nurtu naturalistycznego, założenie powiększono o tereny spacerowe, rozciągające się na pd. od zabudowy folwarcznej. Objęły one malowniczy las grądowy, urozmaicony pod względem ukształtowania terenu, z wijącym się po dnie wąwozu strumieniem. Brak wyraźnie formowanych granic pozwalał na nieuchwytne przejście w otaczający krajobraz. Teren lasów i rozlewisk wzbogacono o nowe elementy: obszerny staw malowniczo obsadzony drzewami i aleję lipową prowadzącą w kierunku grobowca rodzinnego, zakończoną w sąsiedztwie skarpy bukietowymi nasadzeniami lip. Za stawem wytyczono drogę w kierunku pól, obsadzoną szpalerem z kasztanowca, skąd roztaczał się rozległy widok na pofałdowany teren pól i okoliczne zadrzewienia.
Naturalny drzewostan parkowoleśny tworzą gatunki dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna (Tilia cordata), klon pospolity (Acer platanoides), topola osika (Populus tremula), olcha czarna (Alnus glutinosa), świerk pospolity (Picea abies), leszczyna pospolita (Corylu avellana). W sąsiedztwie grobowca dodatkowo urozmaicony jest gatunkami buk pospolity (Fagus sylvatica), sosna pospolita (Pinus silvestris), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), klon jawor (Acer pseudoplatanus), robinia biała (Robinia pseudoacacia). Na szczególną uwagę zasługują okaz jesiona wyniosłego (Fraxinus excelsior) o obwodzie przekraczającym 400 cm rosnący w sąsiedztwie pałacu, okazy topoli białej (Populus alba) rosnące przy stawie, alejowe i ozdobne nasadzenia lipy drobnolistnej (Tilia cordata), szpaler kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum) i rosnące na pn. od niego 3 drzewa gatunku wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodach pow. 350 cm. Na terenie pd. części parku występuje silny podrost samosiewu drzew i krzewów oraz roślinności zielnej. W sąsiedztwie grobowca znajduje się rozległe stanowisko konwalii majowej (Convallaria majalis).
Obecnie teren przypałacowej części parku, przeznaczony na funkcje boiska szkolnego, uległ całkowitej degradacji. Zachowały się pojedyncze okazy drzew przy bramie wjazdowej oraz przy budynku. Zabudowę folwarczną w znacznej części rozebrano. Niekorzystnie na spójność zespołu wpływa wtórne ogrodzenie. Układ kompozycyjny pd. części parku pozostaje czytelny, wskazana jest jego bieżąca pielęgnacja
i podkreślenie przynależności do pozostałej części zespołu.