W dniu 3 marca 2017 r. Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję o wpisie do rejestru zabytków województwa lubuskiego pod nr L-736/A wieży widokowej tzw. Wieży Braniborskiej zlokalizowanej na działce geodezyjnej nr 162 oraz otoczenia ww. zabytku, które obejmuje teren Wzgórza Braniborskiego w granicach działek geodezyjnych: nr 162, 161, 160/2, 164/1, 164/2, 165/3 i 165/4 przy ul. Lubuskiej i Braniborskiej w Zielonej Górze. Inicjatorem wybudowania w Zielonej Górze w 1860 r. wieży widokowej było, powołane w 1834 r. Stowarzyszenie Rzemiosła i Ogrodów (niem. Gewerbe und Gartenbau Verein), skupiające w swoich szeregach najbardziej zasłużonych obywateli miasta. Stowarzyszenie stawiało sobie za cel pobudzanie rozwoju Zielonej Góry, promowanie nowoczesnych metod produkcji, dbanie o winnice i ogrody oraz podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców. Z okazji 25-lecia istnienia Stowarzyszenia postanowiono wybudować wieżę widokową, a obok niej restaurację i winiarnię, założono też winnicę wzorcową. Projekt, utrzymany w nurcie architektury neogotyckiej, opracował architekt powiatowy dr Gersdorf, a zrealizował mistrz murarski Willmann. Koszty budowy pokryte zostały w większości ze środków Stowarzyszenia. Dzięki W. Försterowi, dyrektorowi berlińskiego obserwatorium astronomicznego, wieżę wyposażono w nowoczesną lunetę. Raz w tygodniu, nieprzerwanie do wybuchu I wojny światowej, odbywały się tu wieczorne pokazy nieba. W dolnej kondygnacji wieży i w przyległym parterowym pawilonie działała restauracja, której prowadzenie powierzono restauratorowi i browarnikowi zielonogórskiemu A. Pollowi. Po wybuchu II wojny światowej wieża przejęta została przez wojsko i przystosowana do obrony przeciwlotniczej miasta. Po 1945 r. ponownie uruchomiono restaurację, a wieżę zaadaptowano na biura. W 1989 r. obiekt przekazano Zielonogórskiemu Centrum Astronomii przy Wyższej Szkole Pedagogicznej (obecnie Uniwersytet Zielonogórski). Otwarcie wieży nastąpiło po remoncie w 1990 r. W 2005 r. na szczycie wieży umieszczono obrotową kopułę z teleskopem. Nieodłącznym elementem wieży widokowej, umożliwiającym jej ekspozycję w panoramie miasta, jest bezpośrednie otoczenie zabytku – Wzgórze Braniborskie, przed 1945 r. zwane Hirtenberg i Gruenbergerhoehe. Od początków XIX w. pokrywały je głównie winnice i ogrody. Wznoszono na nich domy winiarskie, z których zachował się dom przy ul. Pięknej 20 z ok. 1820 r. Budowa wieży widokowej wprowadziła nowe zagospodarowanie tego terenu i służyła jego szerokiemu udostępnieniu dla mieszkańców Zielonej Góry. W latach 50. XX w. teren ten ponownie zagospodarowano i uruchomiono restaurację. Z czasem uległ on zaniedbaniu.
Postępowanie w sprawie wpisania do rejestru zabytków Wieży Braniborskiej i Wzgórza Braniborskiego wszczęte zostało na wniosek Zielonogórskiego Towarzystwa Upiększania Miasta. W jego toku wykazano, że za objęciem Wieży Braniborskiej ochroną konserwatorską przemawiają wartości historyczne, artystyczne i naukowe budowli, zajmującej szczególne miejsce w historii i tożsamości miasta, uznając, iż za zachowanie zabytku dla przyszłych pokoleń leży w szeroko rozumianym interesie społecznym. Jednocześnie, z uwagi na ochronę wartości widokowych wieży oraz ochronę zabytku przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, wpisem do rejestru zabytków postanowiono objąć otoczenie zabytku tj. część terenu Wzgórza Braniborskiego, na działkach nr 162, 161, 160/2, 165/4, 164/1, 164/2 i 165/3. Wyznaczenie ww. terenu jako otoczenia zabytku umożliwia utrzymanie właściwej ekspozycji Wieży Braniborskiej w przestrzeni miasta oraz zachowanie utrwalonych powiązań widokowych pomiędzy zabytkiem a miastem i jego historyczną zabudową, głównie w kierunku południowym i zachodnim. Wynika to z pierwotnej funkcji zabytku wieży usytuowanej na wzgórzu, z tarasem widokowym, z którego otwiera się panorama na miasto. Teren wzgórza po południowej i zachodniej stronie wieży łagodnie opada i otwiera się widokiem w stronę historycznego centrum miasta, tworząc powiązania widokowe zarówno z wieży w kierunku miasta, jak i z miasta w kierunku wieży. Relacje widokowe obejmują liczne zabytki. odgrywające ważną rolę w panoramie miasta, należące do najcenniejszych elementów historycznego zespołu urbanistyczno-architektonicznego Zielonej Góry, wpisanego do rejestru zabytków. Wobec powyższego uznano, że objęcie wpisem do rejestru zabytków ww. działek umożliwi utrzymanie tych relacji przestrzennych i powiązań widokowych oraz ochroni zabytek przed dokonaniem zmian, mogących zakłócić jego ekspozycję oraz relacje z otoczeniem. Wpis do rejestru zabytków ww. terenu, jako otoczenia zabytku, umożliwi organowi ochrony zabytków wypowiedzenie się co do nowoprojektowanych form zagospodarowania w bezpośrednim sąsiedztwie zabytku, rzutujących na jego ekspozycję i powiązania widokowe z miastem. Poprzez fakt wpisania do rejestru zabytków wieży oraz jej otoczenia, organ ochrony zabytków nabywa kompetencje do wypowiadania się w kwestii realizacji inwestycji na tym terenie, które mogłyby mieć niekorzystny wpływ na zabytek. Tym samym będzie miał możliwość dokonywania oceny planowanych działań w kontekście zapobiegania zagrożeniom mogącym stanowić uszczerbek dla wartości zabytku, które w tym wypadku koncentrują się na utrzymaniu zabytku w jego pierwotnej formie oraz ekspozycji i percepcji wieży od strony południowej i zachodniej i jej powiązań widokowych z miastem.
Postępowanie w sprawie wpisania do rejestru zabytków Wieży Braniborskiej i Wzgórza Braniborskiego wszczęte zostało na wniosek Zielonogórskiego Towarzystwa Upiększania Miasta. W jego toku wykazano, że za objęciem Wieży Braniborskiej ochroną konserwatorską przemawiają wartości historyczne, artystyczne i naukowe budowli, zajmującej szczególne miejsce w historii i tożsamości miasta, uznając, iż za zachowanie zabytku dla przyszłych pokoleń leży w szeroko rozumianym interesie społecznym. Jednocześnie, z uwagi na ochronę wartości widokowych wieży oraz ochronę zabytku przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, wpisem do rejestru zabytków postanowiono objąć otoczenie zabytku tj. część terenu Wzgórza Braniborskiego, na działkach nr 162, 161, 160/2, 165/4, 164/1, 164/2 i 165/3. Wyznaczenie ww. terenu jako otoczenia zabytku umożliwia utrzymanie właściwej ekspozycji Wieży Braniborskiej w przestrzeni miasta oraz zachowanie utrwalonych powiązań widokowych pomiędzy zabytkiem a miastem i jego historyczną zabudową, głównie w kierunku południowym i zachodnim. Wynika to z pierwotnej funkcji zabytku wieży usytuowanej na wzgórzu, z tarasem widokowym, z którego otwiera się panorama na miasto. Teren wzgórza po południowej i zachodniej stronie wieży łagodnie opada i otwiera się widokiem w stronę historycznego centrum miasta, tworząc powiązania widokowe zarówno z wieży w kierunku miasta, jak i z miasta w kierunku wieży. Relacje widokowe obejmują liczne zabytki. odgrywające ważną rolę w panoramie miasta, należące do najcenniejszych elementów historycznego zespołu urbanistyczno-architektonicznego Zielonej Góry, wpisanego do rejestru zabytków. Wobec powyższego uznano, że objęcie wpisem do rejestru zabytków ww. działek umożliwi utrzymanie tych relacji przestrzennych i powiązań widokowych oraz ochroni zabytek przed dokonaniem zmian, mogących zakłócić jego ekspozycję oraz relacje z otoczeniem. Wpis do rejestru zabytków ww. terenu, jako otoczenia zabytku, umożliwi organowi ochrony zabytków wypowiedzenie się co do nowoprojektowanych form zagospodarowania w bezpośrednim sąsiedztwie zabytku, rzutujących na jego ekspozycję i powiązania widokowe z miastem. Poprzez fakt wpisania do rejestru zabytków wieży oraz jej otoczenia, organ ochrony zabytków nabywa kompetencje do wypowiadania się w kwestii realizacji inwestycji na tym terenie, które mogłyby mieć niekorzystny wpływ na zabytek. Tym samym będzie miał możliwość dokonywania oceny planowanych działań w kontekście zapobiegania zagrożeniom mogącym stanowić uszczerbek dla wartości zabytku, które w tym wypadku koncentrują się na utrzymaniu zabytku w jego pierwotnej formie oraz ekspozycji i percepcji wieży od strony południowej i zachodniej i jej powiązań widokowych z miastem.
