Podczas prac odsłonięto i zakonserwowano pozostałości oryginalnego wystroju wnętrza w postaci polichromowanej dekoracji floralnej sklepienia oraz mazerowanych zdobień ścian. Prace zostały poprzedzone kompleksowymi badaniami konserwatorskimi, które wykonała mgr Paulina Celecka. Pracami konserwatorsko-restauratorskimi kierowała mgr Urszula Girtler. Dawna kaplica zlokalizowana została na parterze, w południowej części skrzydła zachodniego pałacu, w okresie powojennym została przebudowana, lecz jej dawny wygląd utrwalono na zachowanej ikonografii, która wraz z badaniami pozwoliła na odtworzenie polichromii. Zgodnie z opracowaniem dr Katarzyny Adamek-Pujszo „początki średniowiecznej siedziby książęcej sięgają prawdopodobnie końca XIII wieku, zaś najstarsza wzmianka na temat tego obiektu pochodzi z roku 1319. Zamek, zniszczony w 1495 r. podczas pożaru, został odbudowany przez księcia saskiego Albrechta (1472-1500), modernizacji poddano również jego system umocnień. W 1515 r. książę saski Jerzy (1500-1539) polecił wyremontować zamkową kaplicę, nieużytkowaną od czasów wspomnianego pożaru. Sporządzony w roku 1601 na polecenie Rudolfa II Habsburga (1576-1611) urbarz Żagania opisuje zamek jako obiekt składający się z trzech głównych członów, otoczony fosą od zachodu i północy, zaś skrzydłami północnym i zachodnim przylegający do murów miejskich. Wejście do zamku usytuowane było po stronie północnej i poprzedzone mostem. Na prawo od wejścia zlokalizowana była dwukondygnacyjna wieża, na lewo zaś – podpiwniczony, dwukondygnacyjny tzw. „stary murowany trzon”; w odróżnieniu od niego pozostałe dwa skrzydła, tj. „środkowe” (wschodnie) i „tylne” od strony rzeki (południowe), oba trzykondygnacyjne, nazywane są przez autora urbarza „nowo wybudowanymi”, a ich budowa miała nastąpić za czasów Zygfryda barona von Promnitz. W skrzydle wschodnim zlokalizowana była m.in. kaplica, natomiast w południowym – kancelaria”.
Budowę ufortyfikowanej, barokowej siedziby rozpoczął w roku 1628 kolejny właściciel księstwa żagańskiego, Albrecht von Wallenstein, dowódca wojsk cesarskich, książę Frydlantu. Planował on zakończenie inwestycji w 1636 roku, „jednakże zamiar ten udaremniła jego śmierć w lutym 1634 roku. Kolejny etap, realizowany według nowego projektu Antonia della Porty, rozpoczął czeski wielmoża Wacław Euzebiusz książę von Lobkovic, władający żagańskimi dobrami od 1642 roku. Zalecił on (…) rozbiórkę wschodniej ściany dziedzińca i budowę na miejscu skrzydła południowego niskiej loggi, na jego polecenie rozebrano również trzy narożne basteje. Zgodnie z życzeniem księcia w południowej części zachodniego skrzydła miała zostać zlokalizowana kaplica, dostępna zarówno z loggi, jak i wnętrza pałacu.. Za panowania Ferdynanda Filipa Józefa księcia von Lobkovic (1749-1784) w pałacu urządzono kaplicę loretańską (1768-1769), której projekt sporządził drezdeński architekt Friedrich August Krubsacius.” Rozpoczęte przez Wacława Euzebiusza działania zakończyli jego potomkowie w roku 1793. „Począwszy od roku 1845 księżna żagańska Dorota podjęła energiczne działania zmierzające do przywrócenia dawnej świetności tutejszej rezydencji i jej otoczeniu. Założony w latach 1845-1859 wg projektu książęcego ogrodnika nadwornego Friedricha Teicherta i przy udziale księżnej Doroty park romantyczny wŻaganiu zaliczany był przez ówczesnych znawców przedmiotu do najwspanialszych tego typu założeń w tej części Europy i stawiany na równi z parkami w Muskau i Branitz„. Księżna urządziła także na nowo wiele wnętrz, w tym, będącą przedmiotem badań, neogotycką kaplicę konsekrowaną w 1849 r., urządzoną wg projektu Schatzberga.
W okresie międzywojennym część pomieszczeń przekazana została w użytkowanie Komendzie Policji w Żaganiu. Reprezentacyjne pomieszczenia piętra i kaplica na parterze udostępniane zostały zwiedzającym. W okresie II wojny światowej w pałacu funkcjonował m.in. niemiecki szpital. Dnia 19 listopada 1945 r. pałac został przekazany władzom polskim. W latach 1961-1962 rozpoczęto remont wschodniego skrzydła nieużytkowanego i zdewastowanego pałacu. W roku 1975 powołany został Żagański Pałac Kultury, który w 1978 r. oddano do użytku. Obecnie właścicielem zespołu pałacowo-parkowego w Żaganiu jest Gmina Żagań o statusie miejskim, a administratorem – spółka miejska Pałac Książęcy Sp. z o.o.
Trzyskrzydłowy pałac z otwartym na park dziedzińcem otacza głęboka, obecnie osuszona fosa, nad którą przerzucone są arkadowe mosty. Bogato dekorowane, barokowe elewacje wyróżniają się charakterystycznymi motywami w formie maszkaronów. Jednotraktowe wnętrza w korytarzach oraz w części pomieszczeń parteru przekryte są kolebkowymi i krzyżowymi sklepieniami. W salach na piętrze zachowały się sztukaterie.
Agnieszka Kirkor-Skowron
