XVI Polsko – Niemiecka Konferencja i podróż studyjna
„Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo ANTIKON 2015”
Strategia i praktyka w ochronie architektury ryglowej
Brandenburgia – Lubuskie – Meklemburgia – Zachodniopomorskie
21-23 września 2015 r.
Patronat Honorowy: dr Sabine Kunst – Ministra Oświaty, Nauki i Kultury Brandenburgii; Mathias Brodkorb – Minister Oświaty, Nauki i Kultury Meklemburgii – Pomorza Przedniego; Piotr Żuchowski – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego; Marek Tałasiewicz – Wojewoda Zachodniopomorski; Olgierd Geblewicz – Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego; dr hab. inż. arch. Małgorzata Rozbicka – Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa; Helmuth Freiherr von Maltzahn – Konsul Honorowy Polski
w Schwerinie; Bartłomiej Sochański – Konsul Honorowy Republiki Federalnej Niemiec
w Szczecinie; prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłucza – Prezes Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków.
Partnerzy Projektu
Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Meklemburgii – Pomorzu Przednim, Krajowy Urząd Konserwatora Brandenburgii; Krajowy Urząd Konserwatora Meklemburgii Pomorza Przedniego; Niemiecko-Polska Fundacja ds. Kultywowania Kultury i Ochrony Zabytków z Görlitz; Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie; Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze; Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział w Szczecinie; Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie.
Główny temat konferencji: Strategia i praktyka w ochronie architektury ryglowej. Omówione zostaną:
– strategie stosowane w celu ochrony architektury ryglowej
– praktyka w konserwacji zabytków w Niemczech i Polsce (proces formalny)
– prowadzenie prac konserwatorskich przy obiekcie
Program
21.09.2015 r. (poniedziałek)
8.30 zbiórka uczestników pod Dworcem PKP w Szczecinie – ul. Kolumba 2, Szczecin
8.45 wyjazd 2 autokarami ze Szczecina w I część podróży studyjnej do Brandenburgii, po powiecie Uckermark – wyjazd w 2 grupach – 2 dwa osobne autokary
GRUPA I
10:00 Prenzlau, Neustadtstr. 39, dwór zwany Kettenhaus
Powitanie przez właściciela oraz współpracowników powiatu
1. Dwór zwany Kettenhaus – renowacja praktyczna – Thomas Müller – kierownik firmy konserwatorskiej Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH, inwestor budowlany
2. Kaplica Świętego Ducha – objaśnienia dot. konserwacji rygla w dworze zwanym Kettenhaus –Jens Putz – Ekspert Technologii Drewna, Prenzlau
Prenzlau, Neustadt 39, dwór zwany Kettenhaus
Jest to jednopiętrowy, barokowy dom mieszkalny kryty dachem naczółkowym. Konstrukcja ryglowa domu znajduje się w bardzo złym stanie technicznym, w związku z czym kilka lat temu planowano jego rozbiórkę. Jednak w osobie pana Müllera, kierownika przedsiębiorstwa Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH, znaleziono właściciela, który w latach 2015/2016 zamierza przeprowadzić w budynku prace renowacyjne zgodne z wytycznymi konserwatorskimi. Otrzyma on dotacje z budżetu niemieckiego Ministerstwa Kultury i Mediów. Pan Müller na przykładzie budynku przedstawi praktyczny sposób obchodzenia się z konstrukcją ryglową.
Pan Putz jako rzeczoznawca w zakresie ochrony drewna przedstawi badania przeprowadzone przed podjęciem prac oraz sposób wykorzystania ich wyników przy renowacji budynku.
Przerwa kawowa w pobliżu Kettenhaus
12:00 – przyjazd do Kunow, kościół
Powitanie przez panią pastor i współpracowników powiatu
1. Wieża – praktyczna renowacja – Andreas Nisse- Biuro Projektowe IBS w Dahlwitz-Hoppegarten, Gerfried Fieweger z Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH
2. Historia budowy nawy kościoła – Marek Fiedorowicz – Projektant oraz kierownik prac i nadzoru konserwatorskiego w Biurze Projektowym ibs, Dahlwitz-Hoppegarten
Kunow, ewangelicki kościół wiejski
Kościół jest budynkiem salowym wykonanym z kamieni narzutowych, krytym płaskim stropem, z wyodrębnionym, prostokątnym chórem i wieżą o szerokości nawy, pochodzącym z drugiej połowy XIII wieku. Kwadratowa wieża wykonana w konstrukcji ryglowej, która będzie celem naszej wizyty, pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku. Nadbudowa wieży jest odeskowana i zwieńczona spiczastym hełmem.
Elementy drewniane konstrukcji ryglowej znajdowały się w złym stanie technicznym, w związku z czym w 2013 roku rozpoczęto prace renowacyjne. Planowane jest wejście na rusztowanie w towarzystwie pracowników biura projektowego ibs oraz rzemieślników z firmy Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH.
GRUPA II
10:00 Kunow, kościół
Powitanie przez panią pastor i współpracowników powiatu
1. Wieża – praktyczna renowacja – Andreas Nisse- Biuro Projektowe IBS w Dahlwitz-Hoppegarten, Gerfried Fieweger z Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH
2. Historia budowy nawy kościoła – Marek Fiedorowicz – Projektant oraz kierownik prac i nadzoru konserwatorskiego w Biurze Projektowym ibs, Dahlwitz-Hoppegarten
12:00 Prenzlau, Neustadtstr. 39, dwór zwany Kettenhaus
Powitanie przez właściciela oraz współpracowników powiatu
1. Dwór zwany Kettenhaus – renowacja praktyczna – Thomas Müller – kierownik firmy konserwatorskiej Baudenkmalpflege Prenzlau GmbH, inwestor budowlany
2. Kaplica Świętego Ducha – objaśnienia dot. konserwacji rygla w dworze zwanym Kettenhaus – Jens Putz – Ekspert Technologii Drewna, Prenzlau
Przerwa kawowa w pobliżu Kettenhaus
14.00 przyjazd do Szczecina – obiad
14.40 uroczyste rozpoczęcie konferencji – dr Thomas Drachenberg – Brandenburski Konserwator Krajowy; Marek Sztark – Prezes SZCZECIN-EXPO Towarzystwa Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego – Hotel Zbyszko, Szczecin
Moderator
Ewa Prync-Pommerencke – em. Krajowy Konserwator Zabytków, Schwerin
14.40 Elżbieta Jagielska – Kierownik Działu Ekspertyz i Analiz Konserwatorskich Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Warszawa
Prawne i podatkowe uwarunkowania restauracji i użytkowania historycznych budynków wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
15.00 R.A. Udo Donau – Wiceprezes Zarządu Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury, Gorlitz
Prawne i podatkowe uwarunkowania restauracji i użytkowania historycznych budynków wpisanych do rejestru zabytków w Niemczech
15.20 inż. Jens Putz – Ekspert ds. Technologii Drewna, Prenzlau
Renowacja czy niszczenie poprzez renowację? Obserwacje oczami rzeczoznawcy do spraw ochrony drewna
15.50 mgr, M.Sc. Marek Fiedorowicz – Konserwator Zabytków, Projektant oraz kierownik prac i nadzoru konserwatorskiego w Biurze Projektowym IBS, Hoppegarten k. Berlina
Zagadnienie oryginalności przy renowacji budynków ryglowych na terenie Brandenburgii
16.20 dr Jan Schirmer – Kierownik Naukowy Działu Kultury i Konserwacji Zabytków w Krajowym Urzędzie Kultury i Ochrony Zabytków, Schwerin
Granice renowacji ryglówki i dachowych konstrukcji nośnych historycznych kamienic mieszczańskich na terenie Meklemburgii Pomorza Przedniego – aktualne przykłady
16.50 przerwa kawowa
17.20 c.d. obrad konferencyjnych
Moderator
Ewa Stanecka – Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków,
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie
17.20 Cezary Nowakowski – Dyrektor Biura Dokumentacji Zabytków w Szczecinie; Maria Witek – Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
Strategie, plany, programy – działalność Biura Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
w aspekcie opieki nad ryglowym dziedzictwem województwa zachodniopomorskiego
17.50 dr hab. inż. arch. Radosław Barek – Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej
Warsztat edukacyjny jako narzędzie w kształtowaniu wiedzy o architekturze ryglowej
18.20 dyskusja i zakończenie I dnia konferencji
19.40 kolacja i nocleg
22.09.2015 r. (wtorek)
8.00-9.00 śniadanie
9.00 wyjazd 2 autokarami ze Szczecina w II część podróży studyjnej do Pasewalku
10.00 miejsce zbiórki uczestników – Pasewalk, Prenzlauer Tor
Obchód po poszczególnych, wyremontowanych budynkach ryglowych przy ulicy Prenzlauer Straße
Große Kirchenstraße i Baustraße; oprowadzają Angelika Schwebs – pracownik powiatu Vorpommern
Greifswald, dr Jan Schirmer z Krajowego Urzędu Kultury i Ochrony Zabytków oraz Jens Putz,
z Biura Inżynieryjnego do Spraw Konserwacji Drewna i Inwentaryzacji.
12.00 zwiedzanie kościoła Mariackiego w dwóch grupach Referat: Doris Wolf – Dział Budownictwa w Krajowym Urzędzie Kościelnym Północnoniemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego
przerwa kawowa
Pasewalk
Miasto Pasewalk założone zostało w XII wieku, a pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą 1177 roku i odnoszą się do dawnej osady wendyjskiej (tzw. Miasta Dolnego) z kościołem św. Mikołaja. Na południe od niej około 1250 roku powstało niemieckie Górne Miasto z kościołem Mariackim. Obie części miasta posiadały wspólną fortyfikację (ukończoną w XV wieku) – mur obronny, wieże wartownicze i bramy miejskie (m.in. Bramę Pasewaldzką z około 1450 roku), które w dużej mierze są zachowane. W czasie Wojny Trzydziestoletniej Pasewalk został prawie doszczętnie zniszczony, przetrwało jedynie kilka domów. Do regularnej odbudowy miasta doszło dopiero po 1720 roku, kiedy to południowa część Pomorza Przedniego, w tym również Pasewalk, przyłączona została do Prus. Wzniesione wówczas budynki ryglowe nadały miastu charakter, który zachowało ono aż do czasów II Wojny Światowej, chociaż w drugiej połowie XIX wieku i pierwszej połowie XX wieku część budynków odnowiono przy użyciu kamienia i cegły bądź zmieniono ich wygląd przez oblicowanie elewacji. Jednak krótko przed końcem II Wojny Światowej w wyniku nalotu bombowego w dniu 25.04.1945 Pasewalk ponownie został prawie całkowicie zniszczony. Z budynków ryglowych zachowały się jedynie niektóre, przede wszystkim przy ulicach Prenzlauer Straße, Große Kirchenstraße oraz Baustraße. Na przykładzie tych obiektów przedstawione zostaną dobrze i źle przeprowadzone renowacje.
Na koniec obchodu po mieście zatrzymamy się przy kościele Mariackim. Do wzniesionej w pierwszej połowie XIV wieku świątyni na początku XV wieku dobudowano kaplicę północną. Po zniszczeniach w czasie Wojny Trzydziestoletniej dopiero w 1735 roku ponownie przesklepiono kościół. Kompleksową renowację rozpoczęto w 1839 roku, a remont wnętrza prowadzony był od 1860 roku zgodnie z projektem F.A. Stülera. W 1984 roku zawaliła się wieża kościelna i zniszczeniu uległa część sklepień oraz ściany zachodniej, w latach 1988 – 94 nastąpiła ich odbudowa, w trakcie której wieża otrzymała betonowy trzon.
14.00 przyjazd do Szczecina – obiad
15.00 rozpoczęcie konferencji – Hotel Zbyszko, Szczecin
Moderator
dr Georg Frank – Konserwator Zabytków, Kierownik Działu
Krajowego Urzędu Konserwacji Zabytków i Krajowego Muzeum Archeologicznego w Brandenburgii
15.00 dr inż. arch. Joanna Arlet, dr hab. inż. arch. Piotr Arlet – Wydział Budownictwa
i Architektury Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
Architektoniczne problemy ochrony obiektów ryglowych na wsi zachodniopomorskiej i w ogóle
15.30 Helena Freino – Adiunkt Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego Wydziału Budownictwa i Architektury Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
Architektura ryglowa jako element strategii i planu działań ochronnych walorów kulturowych
w obszarach chronionej przyrody na przykładzie Drawieńskiego Parku Narodowego
16.00 Błażej Skaziński – Kierownik Delegatury w Gorzowie Wielkopolskim Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze
Strategia działań przy zabytkach architektury i budownictwa drewnianego na wybranych przykładach z terenu województwa lubuskiego
16.30 Matthias Hartig – Mistrz ciesielstwa
Ostrożne obchodzenie się z substancją historyczną
Dyskusja
17.00 przerwa kawowa
17.30 c.d. obrad konferencyjnych
Moderator
dr Barbara Bielinis-Kopeć – Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków,
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze
17.30 Gordon Thalmann M.A. – Doktorant na Europejskim Uniwersytecie Viadrina Frankfurt nad Odrą
Średniowieczne drewniane wieże kościelne i dzwonnice w północno-wschodnich Niemczech – nieznane cenne dziedzictwo kulturowe
18.00 Aleksandra Hamberg-Federowicz – Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
Teoria w praktyce. Realizacja prac renowacyjnych i konserwatorskich przy szkieletowej drewnianej dzwonnicy przy kościele w Sławęcinie (XVII w.) oraz zagrodzie ryglowej w Gosławiu (XIX w.)
18.30 prof.dr hab.inż. arch. Romana Cielątkowska, mgr inż. arch. Joanna Wojtas – Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej
Stan obecny oraz problemy projektowo-realizacyjne remontu konserwatorskiego cerkwi grekokatolickiej w Wielkich Oczach
19.00 dr inż. arch. Renata Gubańska, dr inż. Janusz Gubański – Instytut Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Zespół sakralny we wrocławskich Praczach Odrzańskich – problemy remontowo-konserwatorskie
19.30 zakończenie II dnia konferencji
19.30 kolacja i nocleg
23.09.2015 r. (środa)
7.30 – 8.30 śniadanie
8.30 rozpoczęcie obrad – Hotel Zbyszko, Szczecin
Moderator
Maria Witek – Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
8.30 Wiesława Chodkowska – Starszy Kustosz, Kierownik Działu Architektury Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku
Przerwana translokacja kościoła z Jerutek i jej skutki
9.00 dr Barbara Bielinis-Kopeć – Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze
Kościół w Sękowicach jako przykład złożonego procesu ratowania ryglowej świątyni
9.30 dr inż. arch. Anna Małachowicz – Politechnika Rzeszowska
Problematyka adaptacji zabytków architektury ryglowej do nowych funkcji, z uwzględnieniem przepisów ochrony przeciwpożarowej, na przykładzie przebudowy XVIII wiecznego spichlerza
w Galowicach na cele Fundacji Gallen
10.00 Piotr Kłoda – Konserwator ATIK Sp. z o.o., Redaktor „Biuletynu Informacyjnego Konserwatorów Dzieł Sztuki” w Łodzi
Problemy zachowania architektury ryglowej na przykładzie Starej Szkoły w Tursku
10.30 przerwa kawowa
10.45 c.d. obrad konferencyjnych
Moderator
dr inż. arch. Beata Makowska – Kierownik Oddziału Terenowego w Szczecinie
Narodowego Instytutu Dziedzictwa
10.45 Anja Heinecke – Urząd Ochrony Zabytków w Brandenburgii
Dwa gotyckie budynki ryglowe w Brandenburgu (Brandenburg an der Havel) – przed,
w trakcie i po pracach renowacyjnych
11.15 dr Tilo Schöfbeck – niezależny historyk architektury i dendrochronolog, Schwerin, Ulrich Bunnemann – architekt, Schwerin
Barokowe domy ryglowe w Schwerinie i w Güstrow. Badania i konserwacja zgodna z wytycznymi dotyczącymi zabytków
11.45 mgr inż. arch. Janusz Nekanda-Trepka – Rzeczoznawca Ministra Kultury, projektant
i badacz architektury
Prace remontowo – konserwatorskie przy zabytkowych ryglowych w budynkach na terenie miasta Szczecina
12.15 dyskusja i podsumowanie konferencji
Moderatorzy
Ewa Prync-Pommerencke – Krajowy Konserwator Zabytków a.D., Schwerin; dr Georg Frank – Konserwator Zabytków, Kierownik Referatu Krajowego Urzędu Kultury, Konserwacji Zabytków, Archeologii Brandenburgii, Zossen, Ewa Stanecka – Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie; dr Barbara Bielinis-Kopeć – Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, dr inż. arch. Beata Makowska – Kierownik Oddziału Terenowego w Szczecinie Narodowego Instytutu Dziedzictwa; Maria Witek – Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
12.45 zakończenie konferencji
12.45-13.45 obiad
13.30-13.45 wyjazd autokaru na dworzec PKP w Szczecinie
UPRZEJMIE INFORMUJEMY, IŻ MOŻNA JESZCZE ZGŁOSIĆ SWOJ UDZIAŁ W KONFERENCJI – KARTA ZGŁOSZENIOWA
