Gubin – najstarszy zachowany w elektrowniach wodnych hydrozespół z turbiną Kaplana

W związku z modernizacją elektrowni wodnej w Gubinie, związaną m.in. z wymianą wyposażenia technologicznego, pracownicy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze przeprowadzili oględziny, podczas których stwierdzono, że w obiekcie zachował się jeden zabytkowy hydrozespół I – turbina Kaplana z 1925 r., a pozostałe turbiny zostały wymienione na współczesne, wyprodukowane w latach 70. ubiegłego wieku. Biorąc pod uwagę wartość zabytku techniki, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków zlecił opracowanie opinii eksperckiej dotyczącej walorów zabytkowych wyposażenia technicznego, w szczególności hydrozespołu nr I z lat 20 XX w. w elektrowni wodnej w Gubinie. Opinię opracował dr hab. Miron Urbaniak. Zgodnie z opinią eksperta najcenniejszym i najciekawszym elementem wyposażenia jest hydrozespół nr I z turbiną Kaplana z lat 20. XX w. oraz relikty rozdzielni celkowej z transformatorem olejowym. Elementy te są cennymi obiektami pod kątem historycznym i naukowym. Turbina Kaplana skonstruowana została w 1919 r., a w gubińskiej elektrowni zainstalowano ją już w 1925 r., co można uznać za nowoczesne i dalekowzroczne działanie. Urządzenie siłowni gubińskiej jest chronologicznie pierwszym lub drugim hydrozespołem z turbiną Kaplana w elektrowni wodnej na terenie Polski i nie ulega wątpliwości, że jest to najstarszy zachowany w elektrowniach wodnych hydrozespół z turbiną Kaplana. Jest on świadectwem międzywojennego rozwoju techniki oraz rozwoju energetyki w regionie. Na podstawie ww. opinii Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał zalecenia odnośnie dalszego postępowania z zabytkowym wyposażeniem elektrowni wodnej w Gubinie, tj. jego wyeksponowanie i zachowanie w celach edukacyjnych oraz naukowych, eksponując myśl technologiczną okresu międzywojennego. Należy zaznaczyć, że inwestor (PGE Energia Odnawialna S.A.) na każdym etapie opiniowania inwestycji, wyrażał chęć współpracy i zachowania ww. turbiny jako cennego i wartościowego zabytku techniki. Oznacza to, że możliwe będzie zarówno przeprowadzeni niezbędnych prac modernizacyjnych, jak i zachowanie zabytku i jego wyeksponowanie.