Ratusz w Lubsku zachował się do dnia dzisiejszego w renesansowej formie architektonicznej czytelnej zarówno w jego bryle jak i konstrukcji ( kolebkowo-krzyżowe sklepienia, drzwi kute z żelaza z 1582 roku). W związku z planowanym remontem elewacji zadecydowano o konieczności wykonania badań architektonicznych i konserwatorskich, które miały dać odpowiedź na pytanie o sposobie wykończenia ( w zakresie techniki, technologii i kolorystyki tynków) elewacji ukrytych od bez mała 40 lat pod płytami cementowymi z lastrika oraz pomóc rozstrzygnąć wątpliwości związane z ewentualną gotycka fazą budowli.
W końcu 2007 r. prof. Dariusz Markowski wykonał badania konserwatorskie w celu określenia pierwotnej kolorystyki elewacji ratusza oraz pierwotnego wystroju reprezentacyjnych wnętrz – Sali rajców, Sali Posiedzeń i holu z klatką schodową. Prace badawcze miały też określić stan zachowania warstw pierwotnych oraz ilość i charakter przemalowań. Na tym etapie udało się przebadać jedynie fragment elewacji tylnej widocznej w związku z odpadnięciem płyty z lastrika. Na podstawie wykonanych badań nie udało się ustalić pierwotnej kolorystyki budynku. Odsłonięto wprawdzie warstwę tynku barwionego w masie w kolorze ugru, jednak nie udało się jednoznacznie rozstrzygnąć czy nie pochodzi ona z czasu późniejszych remontów elewacji.
Prof. Markowski ustalił, że Sala Rajców pomalowana była pierwotnie na jednolity kolor ugrowy. W początkach XX wieku wprowadzono nową kolorystykę ścian w odcieniach zieleni (olejna warstwa malarska z dekoracyjnym fryzem meandrowym wykonanym czarną farbą wg. szablonu). Poniżej fryzu biegł szeroki czerwony pas wydzielający lamperię. Udało się również ustalić kolorystykę stolarki drzwiowej, która pomalowana była farbą olejną na kolor zielony, analogiczny do kolorystyki ścian. Drewniany strop nie był polichromowany a jedynie pokryty bezbarwnym lakierem. Ustalono również kolorystykę wnętrza Sali Posiedzeń, którego ściany pomalowane były pierwotnie na jasno żółty kolor z ciemnoczerwonym pasem w ich górnej partii – pod drewniana belką stropu. Nie udało się ustalić pierwotnej warstwy barwnej drewnianego stropu kasetonowego. Obecna dekoracja roślinno-ornamentalna jest wtórna i pochodzi prawdopodobnie z pocz. XX wieku. W przypadku sieni i klatki schodowej nie udało się ustalić pierwotnej kolorystyki ścian, gdyż tynki zostały w znacznym stopniu wymienione. Na wtórnym tynku stwierdzono występowanie jasnougrowej warstwy malarskiej. Podobnie, z ww. powodów nie da się określić kolorystyki sklepień. Na wtórnym tynku występuje tu jasnougrowa warstwa malarska. Ciekawe wyniki dały badania schodów w sieni. Ich balustrada pomalowana była pierwotnie na intensywny zielony kolor. Stopnie schodów miały barwę jasnoszarą, a listwy przyścienne – czarną. Równie barwnie pomalowane były belki stropowe. Były one szare z fazowaniem podkreślonym czerwona kreską i wypełnieniem w kolorze szarozielonym. Kolorystyka ta pochodzi najprawdopodobniej z czasu remontu wnętrz w początkach XX wieku.
Wyniki tych badań wykorzystane zostaną przy pracach związanych z remontem wnętrza w przyszłości.
Badania architektoniczne zabytku wykonane przez dr. A. Legendziewicza w lutym 2009 roku miały na celu wskazanie i określenie czasu powstania poszczególnych partii budowli. Wykonane studia porównawcze posłużyły jako materiał wyjściowy do realizowanego remontu elewacji ratusza. Pochodząca z XV wieku gotycka budowla została najprawdopodobniej w znacznym stopniu uszkodzona w trakcie pożaru u schyłku tego stulecia. Przeprowadzona analiza odsłoniętych ścian elewacji nie wykazała zachowanych wątków późnogotyckich. Jednak autor badań nie wyklucza ich występowania w wewnętrznej strukturze obiektu, na co może wskazywać zróżnicowany poziom kondygnacji parteru. W murach zarejestrowano też wtórne użycie materiału ceramicznego z rozbiórki starszej budowli. Ustalenia badań potwierdzają powstanie ratusza w latach 1580-82 w renesansowej formie architektonicznej. Jednak w wyniku późniejszych remontów elewacje budynku ogołocono z pierwotnych dekoracji. Nieznana pozostaje też ich kolorystyka. Badania nie dały więc w tym zakresie odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytanie o wygląd renesansowych elewacji. Na podstawie porównań z podobnymi realizacjami na tym terenie w zbliżonym okresie czasu A. Legendziewicz założył, że elewacje zdobił skromny wykonany w tynku detal architektoniczny w postaci prostych opasek okiennych, boniowania na narożnikach oraz prostego gzymsu rozdzielającego obie kondygnacje. Elewacje wieńczył wydatny gzyms. Podobnie wydatne profilowane gzymsy dzieliły szczyty na kondygnacje a ujmujące je spływy okonturowane były taśmą. W najwyższym punkcie szczytu od strony frontowej osadzono szyszkę ze szpicą (gałka z chorągiewką z datą 1580 i gwiazda ośmioramienna). Określił on poszczególne fazy budowli uznając za fazę I powstanie budowli w 1582 r., fazę II (barokową – XVIII w?) związaną z częściowym remontem elewacji, faza III a 1847-1880) neobarokową – przesunięto wówczas wejście umieszczając je na osi fasady, okna przyziemia połączono wspólnym gzymsem podokiennym a otwory okienne ujęto w profilowane opaski, okna kondygnacji wyższej podkreślono płycinami podokiennymi i profilowanymi prostymi nadokiennikami. Elewacje pomalowano w najpierw w kolorze ugrowym a następnie w kolorze szarym ( ta warstwa malarska różnicowała tło elewacji jako jaśniejsze i detal architektoniczny podkreślony ciemnoszarym kolorem). W takiej kolorystyce ratusz lubski utrwalony został na licznych zdjęciach i pocztówkach z pocz. XX wieku. Ostatnia faza określona przez A. Legendziewicza jako III b (ok. 1930 r.) obejmowała remont elewacji zmieniający znacząco ich wygląd – usunięto neobarokowy detal architektoniczny, wprowadzono portal ujmujący wejście główne. Z tego czasu pochodzi też stolarka drzwiowa w konstrukcji ramowo-płycinowej. Elewacje otynkowano i pomalowano w kolorze ciemnoszarym a detal w kolorze białym. W okresie powojennym, zapewne z uwagi na zły stan tynków, zostały one przykryte płytami z lastrika i w takim stanie ratusz przetrwał do 2008 r. gdy podjęto remont elewacji, kontynuowany w 2009 r. Zrealizowane prace pozwoliły na przywrócenie renesansowej bryle ratusza wystroju i kolorystyki odpowiadającej epoce jego powstania, przez co zabytek odzyskał dawna świetność.
Opracowała: B.Bielinis-Kopeć
