Trwa remont dachu i wieży gotyckiego kościoła w miejscowości Niegosławice. Świątynia objęta jest ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków pod nr L-805/A. W ramach inwestycji finansowanej z rządowego programu Polski Ład planowana jest naprawa i wymiana uszkodzonych elementów konstrukcji dachu, impregnacja i stabilizacja elementów konstrukcji drewnianych, wymiana uszkodzonego poszycia z desek, wymiana pokrycia wieży. Celem planowanych działań jest zabezpieczenie i utrwalenie substancji cennej, gotyckiej budowli oraz przywrócenie ich wartości artystyczne, historycznej i naukowej. Projekt inwestycji został opracowany na podstawie badań konserwatorskich przeprowadzonych w kościele w roku 2014. Z uwagi na wartość obiektu roboty prowadzone są pod ścisłym nadzorem dyplomowanego konserwatora zabytków. Ponadto, ponieważ na poddaszu, wokół okna wschodniej ściany prezbiterium zachowała się cenna, pierwotna, średniowieczna dekoracja z wykonanych w zaprawie rytów imitujących kamienne bloki i ornament w formie rybiego pęcherza oraz malowanych czerwienią żelazową pasów, działania remontowe poprzedzono wykonaniem prac konserwatorskich, podczas których utrwalono i zabezpieczono podłoże i warstwy barwne.
Kościół pw. św. Anny znajduje się w środkowej części Niegosławic, przy skrzyżowaniu drogi głównej z drogą relacji Nowe Miasteczko – Przemków. Jest to monumentalna, zwarta, jednonawowa budowla z prostokątnym prezbiterium oraz wieżą od północy Poszczególne części przekryte są dachami dwuspadowymi. Pięciokondygnacyjną wieżę zamyka dach czterospadowy z tamburem i ostrosłupową iglicą. Pokrycie dachów kościoła stanowi dachówka ceramiczna. Wieżę pokrywa obecnie malowana blacha stalowa. Ściany kościoła wymurowano z kamienia polnego na zaprawie wapienno-piaskowej. Poszczególne kamienie dobierano wzajemnie kształtem, nie poddając ich dodatkowej obróbce. Grubość ścian wynosi około 2 metrów. Otynkowane elewacje przeprute są półkoliście zamkniętymi oknami. Na ścianie zakrystii zachowało się pojedyncze ostrołukowe okno. W przyziemiu wieży znajduje się ostrołukowe wejście główne. Wnętrze nawy i kaplicy nakryte jest współczesnym stropem deskowym, prezbiterium sklepieniem sieciowym z końca XVI w., a zakrystia sklepieniem krzyżowym. Do historycznego wyposażenia należą późnobarokowe ołtarze i ambona, w zachodniej części nawy mieści się empora organowa na drewnianych słupach.
Budowla została wzniesiona najprawdopodobniej w 2 połowie XIII wieku. Pierwsza wzmianka o proboszczu z Niegosławic pochodzi z roku 1376. Księga parafialna kościoła datuje się od 1516 roku. Zgodnie z przypuszczeniami, w wieku XIII i XIVnajprawdopodobniej funkcjonowało samo prezbiterium. Do dzisiaj na poddaszu, pomiędzy nawą a prezbiterium widoczne są ślady murowanego okapu ściany szczytowej prezbiterium, które pierwotnie było węższe od obecnego. Oś prezbiterium z XIII wieku widoczna jest w układzie okien ściany wschodniej – widoczne jest przesunięcie osi okien względem obecnej osi dachu. Ściana południowa została przesunięta w kierunku południowym w trakcie budowy późnogotyckich sklepień. Pierwotnie kościół posiadał najprawdopodobniej dwa okna zamykające ścianę wschodnią w jej górnej części. Większe z nich, położone niżej (w poziomie dzisiejszego strychu) funkcjonuje do dziś; drugie, wąskie, widoczne jedynie od wewnątrz, zostało zamurowane przy kolejnych przebudowach kościoła. W ścianie północnej znajdowało się podłużne wąskie okno, widoczne dzisiaj w wieży (na pierwszym piętrze), a zamurowane podczas budowy wieży. Pierwsze sklepienie pozorne kościoła miało formę drewnianej kolebki. Jego ślad można zaobserwować na zachowanej ścianie szczytowej. Najprawdopodobniej pierwotnie elewacje nie były tynkowane. Ściany wewnętrzne pokrywała gruba warstwa wapienno-piaskowej wyprawy o grubym wypełniaczu oraz cienka warstwa wyrównująca o drobnym ziarnie, pokryta pobiałą. Dekoracje malarskie wykonywano bezpośrednio na pobiale. Na zachowanym fragmencie wokół okna wschodniej ściany prezbiterium (na poddaszu) zachowała się dekoracja z wykonanych w zaprawie rytów imitujących kamienne bloki i ornament w formie rybiego pęcherza oraz malowanych czerwienią żelazową pasów. Prezbiterium otrzymało swój obecny kształt na przełomie XV i XVI wieku. Ściana południowa została przesunięta o około 0,8 – 1 m na zewnątrz. W ścianie wschodniej, za ołtarzem, pojawiło się podłużne, ostrołukowe okno (zamurowane od zewnętrz w latach 80 – tych XX wieku, ślad widoczny w tynku z zewnątrz). Okna w ścianie południowej zostały powiększone przy okazji przesunięcia ściany. Dodano również po jednym ostrołukowym oknie na każdą z trzech lunet sklepienia.Późnogotyckie, ceglane sklepienie sieciowe prezbiterium powstało prawdopodobnie na przełomie XV i XVI wieku. Okna na elewacji kościoła otrzymały wówczas najprawdopodobniej tynkowane opaski. Ściany zewnętrzne pozostały w dalszym ciągu nieotynkowane. Zakrystia otrzymała wówczas obecne wymiary (zachowane gotyckie ostrołukowe okno zakrystii powstało przypuszczalnie równolegle z późnogotyckimi oknami kościoła). W XVI wieku przebudowano i wzmocniono mur wokół kościoła. Od strony północnej wybudowano bramę wraz z pomieszczeniami dla strażnika świątyni na piętrze. W północno-wschodnim narożniku terenu wzniesiono kaplicę pogrzebową. W 1601 roku została przebudowana lub wybudowana kamienna wieża. XVII wiek to głównie prace remontowe przy kościele, który to został zdewastowany w trakcie wojny trzydziestoletniej. W wieku XVIII kościół w Niegosławicach otrzymał swój ostateczny wygląd. W 1750 roku wybudowano kaplicę grobową, przylegającą do wieży od zachodniej strony, w której w tymże toku pochowano proboszcza Johana Ignatiusa Hancke, upamiętniając go umieszczoną we wnętrzu płytą nagrobną. W roku 1775 podniesiono wysokość ścian zakrystii, dobudowując piętro ze sklepieniem krzyżowym i wykonując nową więźbę wraz z dachem. Przedłużenie nawy głównej do obecnego wymiaru miało miejsce w roku 1786. Wykonano wówczas chór. Równocześnie podniesiono nieznacznie wysokość ścian nawy oraz przemurowano okna do obecnego kształtu. Wówczas to najprawdopodobniej otynkowano kościół w całości po raz pierwszy. W XIX wieku wielokrotnie remontowano i przebudowywano więźbę – na poddaszu zachowały dokładne daty prac z podpisami wykonawców (1832 rok, 1856, 187?, 1899). W roku 1869 wykonano nowe organy. Przebudowano gruntownie również chór, który obniżono względem barokowego o ponad 0,5 metra. Przypuszczalnie również wtedy wykonano nowy strop w nawie kościoła. W 1903 roku przeprowadzono gruntowną renowację wyposażenia kościoła i wystroju malarskiego ścian. W całym kościele nałożono nowy tynk wyrównujący. Wnętrza pomalowano przy użyciu spoiwa kazeinowego. Spora część partii malarskich otrzymała złocenia wykonane szlagmetalem. Dekoracja malarska obejmowała całe wnętrze. W nawie były to lamperie złożone z ornamentów do wys. około 2 metrów z malowanymi powyżej, linearnie ciosami kamiennymi. Ściana tarczowa łuku tęczowego od strony nawy otrzymała dekorację w postaci klęczących aniołów. Pod łukiem wymalowano ornamenty. Wysklepki prezbiterium otrzymały dekoracje ornamentalne w formie powtarzających się motywów roślinnych. W 1903 roku przeprowadzono także gruntowną renowację ołtarzy, ambony i chrzcielnicy. Z powierzchni usunięto osypującą się warstwę malarską. W ołtarzach bocznych pojawiły się nowe obrazy. Po wojnie stan dekoracji malarskiej wnętrza był tak zły, iż zdecydowano o jej zamalowaniu. Uprzednio całość jednak oczyszczono. Dawną kamienną posadzkę zakryto betonową wylewką i ułożono na niej posadzkę marmurową. Wykonano także pionową izolację przeciwwilgociową ścian zewnętrznych oraz zamurowano większe okno w ścianie wschodniej, za ołtarzem. Elewacje pokryto tynkiem cementowym.
Agnieszka Kirkor-Skowron
