We wrześniu 2013 r. zakończone zostały prace związane z remontem dachu oraz adaptacją skrzydła wschodniego pałacu w Żaganiu na cele kulturalne w ramach projektu pod nazwą „Pałac Książęcy w Żaganiu – Centrum Tożsamości i Przyszłości Europejskiej”. Inwestorem jest Gmina Żagań.
Magnacka rezydencja wzniesiona została na reliktach średniowiecznego zamku księcia Konrada II z końca XIII w., rozbudowywanego w XIV – XVI w. Rozpoczęcie budowy wg projektu Vinzenza Boccaccia nastąpiło w 1627 r. z inicjatywy Albrechta Wallensteina. Kontynuatorem prac wg projektu włoskiego architekta Antonia della Porty w 1670 r. był Vaclav Lobkowic. W 1693 r. budowa została zakończona. W roku 1786 księstwo przejął książę kurlandzki Piotr Biron, który przeprowadził przebudowę pałacu tworząc w nim galerię sztuki. Następnie księstwa odziedziczyła córka Birona – Dorota Telleyrand–Prigord (1842-1862), co związane było z kolejną przebudową pałacu, obejmującą głównie wyburzenie południowo–zachodniego skrzydła i otworzenie dziedzińca pałacowego na park. Po 1945 r. pałac został opuszczony i zdewastowany. W 1965 r. obiekt zabezpieczono a w latach 1972 -1983 wykonano remont adaptując wnętrza pałacu na dom kultury i bibliotekę.
I etap prac zgodnie z ww. projektem został rozpoczęty w 2009 r. Objął on remontu dachu pałacu, w zakresie którego wykonano m.in. wymianę pokrycia dachowego, remont więźby, prace konserwatorskie przy kamiennych i murowanych wystawkach dachowych. Ciekawostką podczas prac konserwatorskich było odkrycie inskrypcji wykonanej na bocznej płaszczyźnie ciosu kamiennego wmurowanego w wystawkę znajdującą się w połaci południowej skrzydła zachodniego, o treści: Ausgeführt in Warthauer Sandstein v. Architekt Mätzig – Sagan durch die Steinmetzen Erwin Kahm(?) Und Rudolf Becker. Sauführer Archi= tekt Max Kassner. Bauzeit von 1921-1923.
W II etapie prac, zapoczątkowanym w 2010 r. przystąpiono do remontu i adaptacji skrzydła wschodniego. Roboty poprzedzone zostały sondażowymi badaniami konserwatorskimi, mającymi na celu szczegółowe rozpoznanie substancji zabytkowej. Na ich podstawie stwierdzono m.in., że w skrzydle wschodnim w 2 poł XX w. nastąpiła znaczna ingerencja w substancję budowli, podczas której usunięto w większości wystrój wnętrz, dostosowując je do nowych potrzeb. Potwierdzono jednakże relikty zachowanych historycznych nawarstwień malarskich, m.in. opracowania malarskiego (zieleń malachitowa) na ścianach i sklepieniach holu na parterze, które przypuszczalnie powstały w XVIII w. Posłużyły one do zrekonstruowania wystroju malarskiego holu (jedno ze sklepień poddano pracom konserwatorsko-restauratorskim zachowując jako tzw. świadka oryginalnego wystroju malarskiego tego wnętrza). Po zdemontowaniu systemu grzewczego odsłonięte zostały relikty dekoracji sztukatorskich pod oknami w korytarzu na I piętrze. Odsłonięto również malatury w formie mazerunku w glifach okiennych pomieszczeń na I piętrze oraz fragment ceramicznej posadzki korytarza przed kaplicą pałacową. Odkryte elementy historycznego wystroju wnętrz poddane zostały konserwacji i restauracji.
Zakres prac w skrzydle wschodnim obejmował także zachowanie i renowację części historycznej stolarki oraz wykonanie nowej w oparciu o istniejącą, klasycystyczną formę okien historycznych (profilowana listwa przymykowa w formie kanelurowanej, półkolumny, baza na wysokim, pięciobocznym cokole, głowice jońskie). Biały kolor przełamano w ciepłym odcieniu kości słoniowej został ustalony na podstawie badań zachowanych historycznych warstw malarskich.
W pomieszczeniach, w których nie zachował się historyczny wystrój odtworzono sztukaterie. W tym celu wykorzystano wzory faset, rozet oraz listew historycznych, zachowanych m.in. w pomieszczeniach pozostałych skrzydeł pałacu. Prace związane z uzupełnieniem i odtworzeniem posadzek, podłóg deskowych oraz parkietów poprzedzone zostały analizą ikonograficzną, na podstawie której określono rodzaj materiału oraz układ poszczególnych elementów.
Istotnym elementem podczas realizacji ww. inwestycji było spełnienie warunków konserwatorskich wprowadzonych w pozwoleniach na prowadzenie prac oraz bieżące ustalenia dokonywane komisyjne w trakcie prowadzonych robót, co umożliwiło wprowadzanie rozwiązań najkorzystniejszych dla zabytku. W wielu przypadkach niezwykle cenne było doświadczenie i wiedza wykonawców w zakresie prac przy obiektach zabytkowych. Kompleksowy charakter prac, obejmujący cały zespół pałacowo – parkowy w Żaganiu, przywróci z pewnością dawne piękno i podkreśli jego szczególnie cenne wartości historyczne, artystyczne, naukowe.
