Do rejestru zabytków wpisano średniowieczne grodzisko w Torzymiu

Do rejestru zabytków województwa lubuskiego wpisano grodzisko średniowieczne Torzym 1. Zabytek znajduje się w południowej części makroregionu Pojezierze Lubuskie. Ulokowane jest na wzniesieniu, które od zachodu zostało podcięte przez koryto Ilanki, tworzącej wraz z wpływającym do niej z północnego-zachodu strumieniem, niewielki cypel, otoczony od zachodu, południa i wschodu stromymi stokami, które w rejonie grodziska sięgają 10 m nad poziomem doliny rzeki. Obiekt został założony na planie wydłużonego owalu, obejmującego południową część cypla o długości około 240 m oraz szerokości około 150 m. Teren grodziska podzielony jest na dwie wyraźnie odseparowane strefy oddzielone szerokimi na około 10 m i głębokimi na 3,5-4 m fosami. Majdan południowy zajmuje powierzchnię około 0,3 ha otoczony jest dwoma pierścieniami wałów ziemnych. Zewnętrzny wał przecięty jest w części południowo-zachodniej ścieżką komunikacyjną umożliwiającą dostęp do obszaru pomiędzy umocnieniami. W północnej części znajduje się  mniejszy z majdanów, który zajmuje powierzchnię 1,5 ha. Plac otacza pojedynczy pierścień umocnień. Północną część grodziska zamyka podwójny system wałów i rowów ułożonych półkoliście w orientacji wschód-zachód. Nie można wykluczyć, że do grodziska przylegało podgrodzie. Świadczy o tym fakt, że skrajny wał łączy się z wyraźnie niższym umocnieniem ziemnym otaczającym pozostałą część cypla.
Dotychczas na terenie zabytku przeprowadzono wyłącznie niewielkie sondażowe badania rozpoznawcze jednakże obecnie nie dysponujemy pełną dokumentacją z badań prowadzonych przez archeologów niemieckich w latach 1900 i 1904. Zachowana jest natomiast korespondencja z października 1927 roku wymieniona pomiędzy Richardem i Alfredem Maluschke a prof. Unverzagtem. Panowie Maruschke informują w liście, że podczas wizyty w Torzymiu, wędrowali po okolicy i odkryli w dolinie Ilanki pagórkowate wzniesienie obficie porośnięte drzewami i krzewami, które wzbudziło ich zainteresowanie jako miłośników przyrody Marchii Brandenburskiej. Od samego początku wygląd wzgórza zdawał się wskazywać, że było to miejsce zajmowane przez Wendów, którzy dawniej mieszkali w Marchii w dużej liczbie. Z listu wynika, że panowie Maluschke przeprowadzili niewielkie wykopaliska w zagłębieniu pośrodku wzgórza. Przyniosły one odkrycie znajdującego się tuż pod darnią reliktów paleniska, a także kilku szaro-brązowych fragmentów ceramiki pochodzących od garnków lub dzbanów; ponadto kości ludzkie i zwierzęce, fragment szerokiego żelaznego miecza. Następnie informują, że kiedy wrócili do Torzymia i zapytali o opisywane miejsce, to dowiedzieli się, że nazywa się je Alte Hause (niem. stary dom). Kolejne informacje uzyskali dzięki książce zatytułowanej „Historia miasta i ziemi torzymskiej”, napisanej przez dwóch braci, nauczycieli wydanej w latach 80. XIX wieku w Sulęcinie. Przytoczyli informację zawartą w publikacji, że znalezione przez nich miejsce wymieniane było jako zamek hrabiego von Sternberg z Westfalii w latach 1266-77. Po wielu zawieruchach popadł on w ruinę. Odnotowali także w liście, że znawcy i miłośnicy lokalnej historii, mieli świadomość, że miejsce to było zamieszkiwane wcześniej przez Wendów, którzy wraz z postępem chrześcijaństwa musieli opuścić swoje siedziby. Następnie miejsce to zostało ufortyfikowane przez rycerzy zakonnych jako twierdza graniczna z księstwami Piastów.
W 1937 roku w związku z budową kładki nad Ilanką przeprowadzono przy zachodnim podnóżu grodziska niewielkie prace wykopaliskowe, które przyniosły odkrycie reliktów dawnej przeprawy zbudowanej z drewna i kamieni. Najnowsze badania na grodzisku w Torzymiu przeprowadzono w 1989 roku pod kierownictwem Z. Kurnatowskiej, A. Łosińskiej i M. Nowackiego, które potwierdziły późnośredniowieczną chronologię grodu. Takie datowanie potwierdzają informacje historyczne zebrane przez Hansa Ericha Kubacha, według którego w 1313 r. biskup magdeburski Konrad von Sternberg miał wnieść w tym miejscu zamek. Torzym znajdował się w posiadaniu biskupstwa magdenburskiego od 1250 r., kiedy to Bolesław II Rogatka sprzedał Brandenburgii Ziemie Lubuską. Niejasną pozostaje kwestia zniszczenia grodu. Ostatnia wzmianka o warowni w Torzymiu pochodzi z 1376 r., kiedy to wymieniona jest w Księdze Ziemskiej. W 1450 r. zamek miał wejść w posiadanie rodu von Winning, zajmującego się rozbójnictwem. W 1506 r. z inicjatywy Zygmunta Jagiellończyka – namiestnika księstwa głogowskiego oraz Joachima I – elektora brandenburskiego, doszło do zorganizowania wyprawy karnej i zniszczenia zamku Winnongów. Jednakże według Kubacha informację te należy traktować wyłącznie jako legendę, gdyż ród ten wymieniany jest od 1468 r. do połowy XVIII w. w Torzymiu oraz pobliskich dobrach ziemskich.