Gubińskie forum „PERSPEKTYWY FARY”

W dn. 6 czerwca 2009 r. od godz. 11.00 do godz. 14.00 w Sali Widowiskowej Gubińskiego Domu Kultury przy ul. Westerplatte 14  w Gubinie.

W programie forum przewidziano prezentacje:

•  „Koncepcja rozwoju i działania  – Fara gubińska”  F. Schwartze,
• „Założenia konserwatorskie dla Fary w Gubinie” stanowisko Rady Naukowej  Odbudowy Fary w Gubinie,

opracowane w celu określenia priorytetów i kierunków działań zmierzających do przywrócenia wartości kulturowych, historycznych i krajobrazowych jednego z najcenniejszych zabytków sakralnych regionu. Wskazana jest następującą kolejność działań przy zabytku:

1. Kontynuacja prac zabezpieczających autentyczną, historyczną substancję zabytkową fary.
2. Idea konserwatorska odbudowy zabytku zakładająca odtworzenie fary w jej historycznej bryle, stanowiącej dominantę architektoniczną i symboliczną w zespole urbanistycznym tj. z korpusem nakrytym wysokim spadzistym dachem i zamknięciem otworów okiennych.
3. Opracowanie programu konserwatorskiego zabezpieczenia oryginalnych elementów architektonicznych fary.
4. Opracowanie programu prac badawczych w zakresie niezbędnym dla przyszłych prac konserwatorsko – budowlanych. 
5. Koncepcja użytkowania uwzględniająca zapotrzebowanie społeczne i przygraniczne położenie zabytku, która nie będzie kolidować z historycznymi uwarunkowaniami obiektu, obejmująca następujące funkcje:
a.turystyczną
b.kulturalną
c.ekumeniczną
d.naukową
e.komunalną
6. Koncepcja finansowania.
7. Koncepcja konserwatorsko – architektoniczna.
8. Spójna koncepcja procesu realizacji połączona ze schematem etapowania, uwzględniająca sposób korzystania z zabytku służący wyeksponowaniu jego wartości.
9. Wyłonienie zespołu przygotowującego aplikacje finansowe.
10. Wyłonienie zespołu projektowego.
11. Przeprowadzenie konsultacji i dopracowanie rozwiązań użytkowych i technicznych.
12. Rozpoczęcie realizacji.

Przedstawienie dotychczasowych działań związanych z Farą – B. Bartczak Burmistrz Gubina.

1. Przeprowadzonych inwestycji w latach 2005-2008, w tym rekonstrukcji kopuły latarni i hełmu wieży, montażu hełmu i instalacji odgromowej, odgruzowania naw korpusu, wieży i zakrystii, robót zabezpieczających korpus.
2.  Zrealizowanych badań, w tym skanowania laserowego murów oraz sklepień, rozpoznań archeologicznych georadarem, badań epigraficznych
3. Przedstawienie działań kulturalnych związanych z Farą
4. Podsumowanie wykonanych prac i otrzymanych dotacji w latach 2005-2007

Głosy w dyskusji:

• Prof. R.Kuhn wyraził uznanie dla gminy Gubin i fundacji za podjecie konkretnych działań na rzecz fary. Podkreślił zdanie wyrażone przez wszystkie strony tj. polską i niemiecką, że fara jest znakiem – idea i myślenie w tym zakresie są zgodne. Otwarty został proces wiodący do określonego celu, w którym na początku, jako podstawowe działanie przyjęto zabezpieczenie zabytku, jego substancji. Pochwalił pomysł zorganizowania w farze „warsztatu konserwatora” jako skupiającego wszelkie działania w zabytku. Zauważył, że wizja  zabytku w przyszłości różni się wśród polskich i niemieckich uczestników forum. Zwrócił uwagę na to aby nie precyzować jeszcze na tym etapie przyszłej formy a w szczególności formy dachu zabytku, powinien on być otwarty dla dalszych dyskusji. Jego zdaniem tradycyjny strop czy sklepienie zamykające wnętrze przerywają więź z niebem. Wnosi aby nie rozstrzygać na tym etapie formy zadaszenia aby nie ograniczać przyszłych pomysłów i inspiracji.
• Dr  M. Małachowicz podkreślił, że ruinie należy przywrócić stan pierwotny choć można dyskutować nad formą. Należy więc podjąć decyzje co do dachu świątyni nie odkładając tego na przyszłość. Obiekt wymaga jego zdaniem odtworzenia pierwotnej bryły. Wszelkie eksperymenty odbiegające od pierwotnego wyglądu, choć atrakcyjne formalnie – będą stanowić tylko protezę.
• Dr P. Schabe wyraził poparcie dla idei zabrania grupy ekspertów i prowadzenia konsultacji po obu stronach granicy. Jest cała rzesza podobnych ruin lecz każdą z nich należy rozpatrywać indywidualnie. Zadeklarował pomoc ze strony reprezentowanej przez niego  Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury w zakresie fachowego wsparcia projektu odbudowy fary. Zwrócił też uwagę na to, że we wszystkich planach nie należy tracić z oczu otoczenia zabytku, które wymaga odbudowy. Fara ma tę odbudowę pobudzić. Jego zdaniem odbudowa monumentalnej bryły fary z dachem w jego dawnej formie jest tylko jedną z wielu możliwości. Innym rozwiązaniem jest utrzymanie  fary w formie zabezpieczonej ruiny, stąd wnosi o zwrócenie uwagi na problem zabezpieczenia zabytku w obecnej formie i potraktowane tego zadania jako priorytetowe i rozważne podejście do dalszych działań.
• S.Schulze pragnie zaoferować pomoc z uwagi na doświadczenie jakie posiada, z racji zajmowanego stanowiska w urzędzie konserwatora zabytków miasta Berlin, przy odbudowie zabytków sakralnych. Zwraca uwagę na to, że dotychczasowa dyskusja sprowadza się zaledwie do przyszłej formy architektonicznej zabytku, co jej zdaniem jest rzeczą wtórną. Należy się skupić na zadaniu tj. przywróceniu zabytkowi funkcji oraz zabezpieczeniu oryginalnej substancji zabytku – jako działanie priorytetowe. Należy otworzyć się na społeczne potrzeby względem tego zabytku. Krytycznie wypowiada się w stosunku do koncepcji Schwarza zakładającej przeniesienie niektórych funkcji z Gubińskiego Domu Kultury do fary. Jej zdaniem też nie ma potrzeby zadaszania ruiny gdyż brakuje zapotrzebowania na tak duże  wnętrze. Uważa ,że zabytek w formie zabezpieczonej ruiny może doskonale funkcjonować. Zwraca uwagę na techniczne problemy, które mogą się pojawić po nakryciu zabytku dachem i zamknięciu okien – zasolenie i zawilgocenie murów. Zaleca nie zamykanie wnętrza zbyt wcześnie oraz nie wprowadzanie ogrzewania, co pogłębi ww. procesy. Kładzie też punkt ciężkości na wieże, która może służyć różnym celom.
• H. Schermeier wyraża pogląd, że dopóki nie opracuje się koncepcji zagospodarowania zabytku należy skupić się na zabezpieczeniu substancji zabytku. Zwraca uwagę na wspólny rozwój – odbudowę kościoła i jego otoczenia i zaleca aby odbudowa przebiegała równolegle. Zwraca uwagę na rozwój ulicy przebiegającej po obu stronach rzeki i granicy państw jako pobudzającej ten rozwój.
• E. Łużyniecka podkreśla, że dla Rady Naukowej powołanej przez lubuskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków ważna jest wola mieszkańców w sprawie przyszłości zabytku i jego przyszłej funkcji. Dopuszcza zarówno ruinę jak i różne formy fary po jej odbudowie z przewagą tego ku czemu Rada skłania się najbardziej tj. podbudowę fary w jej historycznej formie z wysokim spadzistym dachem. Za zadanie priorytetowe uznaje jednak przede wszystkim zabezpieczenie oryginalnej substancji zabytku.
• F. Schwarze podkreśla rolę inwestora w procesie odbudowy, na którego barkach spoczywa cały ciężar tego zadania. Można dyskutować jego zdaniem nad pozostawieniem zabytku w stanie ruiny lub jego odbudową lecz za najważniejsze uznaje sporządzenie planu działania. Podkreśla konieczność szerokiej współpracy i włączenia do niej tych, którzy już na tym etapie wykazują zainteresowanie i aktywność.
• M. Gawlicki podkreśla prowadzenie odbudowy dla ludzi i z ludźmi. Ale nie zgadza się ze stanowiskiem dopuszczającym „budowę” ruiny. Obecnie fara jest w ruinie od wielu lat i utrzymanie ruiny nie powinno być celem na przyszłość. Dobra energia skupia się teraz przy budowaniu i nie byłoby dobrym rozwiązaniem gdyby ostatecznym efektem tak wielkiego zaangażowania ludzi i środków była ruina. Rozmowa na temat przyszłej funkcji będzie jego zdaniem rozwijać się wokół zagadnienia konstrukcji dachu i jego formy. Dlatego nie należy odkładać dyskusji na ten temat na przyszłość. I dlaczego nie wrócić po prostu do tego co najlepiej jest udokumentowane i „sprawdzone” czyli do historycznej formy dachu.
• T. Prinz jako Burmistrz Latzen wskazał, ze sprawa użytkowania i wymogów konserwatorskich to dwa różne zagadnienia, które trzeba w tym przypadku rozważyć. Trzeba rozpocząć proces odbudowy i prowadzić go integrując wokół niego mieszkańców. Odpowiedzialność spoczywająca na samorządzie zobowiązuje go również do tego aby wziąć pod uwagę wysokość niezbędnych środków, które w przyszłości będą konieczne dla utrzymania budowli, po jej odbudowie. Pomysł na użytkowanie powinien ułatwić rozwiązanie tej kwestii.
• A. Horoszkiewicz podkreśla, ze podjęcie działań przy farze było odzwierciedleniem woli mieszkańców dla jej odbudowy. Zdecydowanie nie akceptuje w centrum miasta ruiny, uznając, że zabytek trzeba odbudować w jego dawnej formie, choć być może z wykorzystaniem współczesnych rozwiązań materiałowych.  Odbudowa dachu w jego historycznej formie wraz z pokryciem może jednoznacznie kojarzyć zabytek z kościołem a więc funkcją, której już nie sprawuje. Dlatego chciałby aby dach zdecydowanie odróżniał się od dawnych rozwiązań, co może też ułatwić pozyskanie środków na innowacyjne rozwiązania. Podkreślił jednaj, iż najważniejsza jest odbudowa zabytku.

Na zakończenie  głos zabrała B. Bielinis-Kopeć podsumowując spotkanie. dziękując wszystkim za przybycie i aktywne uczestnictwo. Wyraziła również nadzieję, że formuła Gubińskiego Forum poświęconego perspektywom Fary będzie kontynuowana.

Załącznik