Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2024 r. „Międzyrzecz – zamek piastowski z zespołem dworsko- parkowym” został uznany za pomnik historii. Rozporządzenie weszło w życie 19 listopada 2024 r. Obszar pomnika historii obejmuje zamek, dawny dwór starostów międzyrzeckich z oficyną, park, budynek bramny oraz budynek dawnej karczmy, znajdujące się w granicach działki ewidencyjnej nr 375/4.
Zamek usytuowany na wyspie grodowej u ujścia rzeki Paklicy do rzeki Obry został wzniesiony w XIV w. za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego, na miejscu wcześniejszego warownego grodu słowiańskiego z IX/X w. Ze względu na przygraniczne położenie Międzyrzecza, zamek był w kolejnych stuleciach miejscem licznych walk o utrzymanie zachodnich granic I Rzeczypospolitej. Teren zamku i jego podgrodzia był także siedzibą regionalnej władzy administracyjnej: kasztelanii, a następnie starostwa niegrodowego. Po II wojnie światowej zespół stał się siedzibą muzeum. Zgromadzono w unikatową, największą w Polsce kolekcję portretów trumiennych.
Uznanie za pomnik historii jest jedną z form ochrony zabytków wskazanych w art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Jest ona zarezerwowana dla zabytków nieruchomych o wyjątkowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Polski. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporządzenia, może uznać za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, określając jego granice.
Kamila Domagalska
