Borów Wielki, park dworski

Dwór i park dworski w Borowie Wielkim (niem. Ober Mittel Grossenborau) znajduje się w zach. części wsi, niedaleko wyjazdu na drogę Kożuchów – Szprotawa. Na 14 ha znajduje się kompleks budynków z dworem i czterema zagrodami gospodarskimi oraz rozległy park krajobrazowy ze stawami i szpalerami starodrzewu. Dwór skierowany jest fasadą na pn. Od wsch. i pd. otoczony jest rozległym parkiem krajobrazowym ze szpalerami starych drzew, polanami ogrodowymi i dwoma stawami. Po stronie zach. znajdują się dwa stawy oraz ścieżka prowadząca do największego z gospodarstw, założonego w latach 1841-1845. A przy samej drodze znajduje się kolejny budynek, który pierwotnie zajmowała służba.
Park graniczy od pn. z ulicą, od wsch. z zabudowaniami wsi, a od zach. i pd. – z polami uprawnymi.
Obecnie zabudowania gospodarcze są własnością różnych osób. Dwór również znajduje się w rękach prywatnych. Nieużytkowany popada w ruinę.
Pierwsza budowla powstała w tym miejscu w 2 poł. XIV w. Wybudował ją Joachim Abraham Unruh jako renesansową siedzibę rycerską dla swojej rodziny. Jego ród władał majątkiem do 1716 r. Potem całość przeszła w ręce J.F. Kagera von Globen, a następnie rodziny von Haugwitz. Ostatnim właścicielem dóbr do 1945 r. była rodzina von Neumann.
Jednym z największych budowniczych w majątku był Constantin Neumann, który wzniósł większość zabudowy gospodarczej. Powstały wtedy stodoły, obory, oficyny, ale również domek ogrodnika między dworem a stawem, w zach. części założenia. Wraz z przebudowami dworu powiększono też znacznie park. Na pamiątkę w parku umieszczono głaz narzutowy z inicjałami CN i datami 1796-1846.
Z kolei jeden z potomków Constatnina, Friedrich Heinrich, przeprowadził rozbudowę barokowego dworu. Aby móc jak najlepiej cieszyć się pięknymi widokami ogrodowych kompozycji, w 1890 r. do dworu dobudowano od strony wsch. dwie loggie na planie okręgu oraz taras, z którego można było podziwiać park i do niego wyjść wygodnymi schodami z loggi.
Po II wojnie światowej dwór należał do PGR, który w 1962 r. przerobił budynek na magazyn zbożowy. Po 1992 r. dwór przejęła AWRSP, by po dekadzie sprzedać go prywatnej firmie, która również traktowała obiekt jako magazyn. Nowy właściciel poprzestał na zabezpieczeniu otworów okiennych i drzwiowych. Dotychczas nie przeprowadzono żadnych prac remontowych.
Park krajobrazowy założono w 1 ćw. XIX w. prawdopodobnie na bazie już istniejącego ogrodu dworskiego. W ukształtowaniu parku umiejętnie wykorzystano istniejące naturalne warunki terenowe: rozległe łąki i drzewostan pochodzenia łęgowego, okoliczne pola uprawne. Układ odznacza się licznymi wielkimi polanami, które urozmaicają grupy drzew, głównie dębów (Qercus robur) i lip (Tilia cordata). Dziś bardzo okazałych. Przeciętny ich wiek to 120-150 lat. Prócz roślinności rodzimej, w kompozycję włączono też gatunki obce, m. in. platany (Platanus x hispanica), które rosną w grupach z innymi
drzewami na osi widokowej z tarasu dworu w stronę parku.
Rozmach tej inwestycji możemy wnioskować na podstawie mapy topograficznej z 1931 r. Widać na niej m.in. układ ścieżek. Te poprowadzono bardzo swobodnie, ale ich główne zagęszczenie zaplanowano w pn. części parku wzdłuż drogi publicznej, którą obsadzono dębami, tworząc malowniczą aleję. W ten sposób połączono dwór z dużym obejściem gospodarskim we wsch. części majątku. Aleja dębowa biegła też od dworu na pd., wyznaczając zach. granicę parku. Szpalery dębów zamykały park od strony pd. i częściowo zach. Dalej granicą był kamienny murek, którego fragmenty zachowały się do dzisiaj.
Przez środek parku w kierunku wsch.– zach. poprowadzono ciek wodny, łączący dwa duże stawy, znajdujące się przy dworze z mniejszym koło wsch. obejścia gospodarczego. Z kolei środkiem parku z pn. na pd. biegła ścieżka.
Zachowało się bardzo dużo starych drzew, głównie wiekowych dębów, lip oraz wspomnianych platanów. Stare dęby rosną wzdłuż głównej drogi oraz w zach. i pd. części parku. Wiosną 2013 r. rozpoczęły się jednak prace melioracyjne wzdłuż pd. granicy założenia.
Obecnie park nie jest użytkowany w swej dawnej formule. Czytelny jest jednak ogólny układ założenia. Dawne polany ogrodowe zamieniono na łąki, na których wypasa się krowy. Jednak dzięki temu udało się w sporą część parku uchronić przed inwazją samosiewek. Stawy przy dworze są zaniedbane, całkowicie porośnięte rzęsą, a brzegi porasta roślinność bagienna. Grupy drzew na polanach obrastają w samosiejki, a sporo drzew wymaga pielęgnacji i usunięcia posuszu.