Dłużek, park pałacowy

Park pałacowy wchodzi w skład zespołu pałacowo-parkowo-folwarcznego położonego w zach. części Dłużka (niem. Dolzig) i ograniczającego wieś od tej strony. Obejmuje teren o powierzchni ok. 23 ha. Od wsch., poprzez drogę Lubsko – Tuplice, sąsiaduje z zabudowaniami wsi, od pn. z cmentarzem przykościelnym, z pozostałych stron z terenami zajmowanymi przez uprawy rolnicze i lasy. Dominantą w zespole pozostaje pałac, w którym po kilkukrotnych przebudowach można wyróżnić detal o neogotyckiej stylistyce. Po wsch. stronie pałacu rozciąga się duże, prostokątne podwórze gospodarcze. Czytelny pozostaje jego układ z wjazdem od strony wsch. i budynkami zamykającymi dziedziniec od pn. i wsch. Zwartą zabudowę w kształcie litery L tworzą parterowe budynki gospodarcze. Zach. i pn. część założenia zajmuje park.
Dłużek po raz pierwszy został wymieniony w dokumencie z 1292 r.1 jako lenna posiadłość rodu von Kalckreuth. Pozostawał w ich rękach, z przerwami, do lat 80. XVII w., z nimi wiązana jest niepotwierdzona źródłowo średniowieczna siedziba rycerska. Wzniesienie renesansowego dworu, prawdopodobnie w k. XVII w., przypisuje się rodowi von Dallwitz, w którego władaniu dobra pozostawały przez następne stulecie. W tym czasie za dworem znajdował się ogród i sad. Od 1802 r. majątek kilkukrotnie przechodził z rak do rąk. Fedor von Tschirschky, właściciel dóbr w latach 1852-1856, był inicjatorem przekształcenia dworu w pałac i nadaniu mu neogotyckiej formy. W tym samym okresie rozpoczęto prace nad kształtowaniem rozległego parku, a także wzniesiono nowe zabudowania gospodarcze. W 1858 r. w dłuskiej rezydencji urodziła się Augusta Wiktoria, córka Friedricha Christiana Augusta księcia Schleswig-Holstein, późniejsza pierwsza żona cesarza Niemiec Wilhelma II Hohenzollerna. W 1866 r. i 1920 r. jako właściciela majątku odnotowano Vogla von Falkenstein. Po 1945 r. znacjonalizowany majątek przekazano PGR w Lubsku. W pałacu urządzono biura i mieszkania dla pracowników. W latach 70. XX w. na terenie folwarku wybudowano klika parterowych budynków gospodarczych. Po likwidacji PGR majątek znalazłsię w gestii AWRSP. Obecnie zabudowania należące do historycznego zespołu, z wyjątkiem stodoły przy pd. granicy, pozostają nieużytkowane. Obszar parku pozostaje pod zarządem Lasów Państwowych.
Park, założony zgodnie z obowiązującą w XIX w. tendencją tworzenia parków krajobrazowych, rozciągał się wąskim pasem z pn. na pd., wykorzystując teren, opadający w kierunku położonej dalej doliny. Zboczami wzgórza poprowadzono meandrujące ścieżki, założono stawy zasilane wodą z licznych strumieni spływających ze wzgórza, utworzono osie i punkty widokowe. Potwierdza to rycina z 2 poł. XIX w. A. Dunckera, na której widać niezadrzewione zbocze ze stawem u podnóża, łagodnie wijącą się ścieżką i otwarciem widokowym w kierunku pałacu. Drzewa sadzone były dużymi zwartymi grupami lub pojedynczo jako solitery na polanach. Układ komunikacyjny parku oraz jego zasięg widoczne są na późniejszej mapie topograficznej pochodzącej z lat 30. XX w.
W drzewostanie zdecydowanie dominują dęby – szypułkowy (Quercus robur) i bezszypułkowy (Quercus petraea). Stosunkowo licznie występują graby pospolite (Carpinus betulus), buki zwyczajne (Fagus sylvatica), klony zwyczajne (Acer platanoides) i klony jawory (Acer pseudoplatanus). Dopełnieniem są kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum), olsze czarne (Alnus glutinosa), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior) i jarząby pospolite (Sorbus aucuparia). Gatunki iglaste występują nielicznie. Reprezentują je świerki kłujące (Picea pungens), świerki pospolite (Picea abies) i sosny zwyczajne (Pinus sylvestris). W inwentaryzacji drzewostanu przeprowadzonej w 1989 r. wykazano 29 szczególnie cennych okazów drzew, w zdecydowanej większości dębów, z których większość kwalifikuje się do uznania za pomnik przyrody. Kilka z nich należy do alei, których pozostałości zachowały się w pn. i pd.-zach. części zespołu. Wzdłuż dróg i przy skraju zadrzewień rozwinęły się zarośla z dominującym bzem czarnym (Sambucus nigra) i śliwą tarniną (Prunus spinosa). Towarzyszą im rośliny zielne typowe dla zespołów okrajkowych: podagryczniki i pokrzywy. Duże grupy tworzy śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus). Pod koronami drzew rozwijają się, kwitnące i owocujące, liczne okazy bluszczu.
Na skutek długotrwałego braku pielęgnacji częściowemu zatarciu uległa kompozycja zieleni, a co za tym idzie również historyczne otwarcia widokowe. Sporo najstarszych drzew, zwłaszcza w pd. fragmencie parku, wycięto. Dawny układ komunikacyjny jest czytelny tylko w części. Zasypano dwa stawy połączone strumieniem.
Park zachował się do dziś w niezmienionych granicach, nadal stanowi zwarty kompleks zielni wysokiej wyraźnie wyróżniający się w krajobrazie okolicy. Jego malownicze położenie, wyjątkowo cenny starodrzew dębowy oraz dobrze zachowany kompleks pałacowo-folwarczny powodują, że należy do grupy wyjątkowo cennych zespołów. Wymaga pilnej rewaloryzacji.