Grabin, park dworski

Park dworski wraz z rezydencją i kompleksem folwarcznym położony jest w centralnej części wsi Grabin (niem. Krämersborn), na niewielkim wzniesieniu. Założenie parkowe o powierzchni ok. 10 ha zajmuje obszar w kształcie nieregularnym, zbliżonym do trapezu. Cały teren otacza obwodowa droga, miejscami obsadzona alejami drzew, do której przylega wiejska zabudowa, stanowiąca jednocześnie granicę założenia. Główny wjazd prowadzi od zach. krótkim odcinkiem drogi, wiodącym ku dziedzińcowi folwarcznemu, przy którym skupiona była zabudowa gospodarcza, a w jego środku istnieje gazon, wokół którego obiega droga, stanowiąca podjazd przed fasadą frontową barokowego dworu. Rezydencja wraz z folwarkiem umiejscowiona jest w zach. części parku, na płaskowyżu terenowym, ograniczonym od pn., zach. i pd. wyraźnym stromym skarpowaniem terenowym z nachyleniem w kierunku rzeki Gryżynki. Park z tarasowymi stawami zajmuje wsch. część kompleksu. Natomiast po pn. oraz pd.-wsch. stronie założenia
usytuowane są ogrody warzywne i sady.
Barokowy dwór wzniesiono w 1 poł. XVIII w. dla ówczesnych posiadaczy majątku rodziny Żychlińskich. Na pocz. XIX w. wykonano drobne zmiany w wystroju rezydencji, o czym świadczą zachowane klasycystyczne elementy stolarki. Ok. poł. XIX w. dobra przeszły na własność rodziny von Nikel. Prawdopodobnie najstarszym elementem kształtowania otoczenia dworu są dawne ogrody gospodarcze położone po pn. stronie folwarku, genezą swą mogą sięgać czasów budowy rezydencji. Natomiast prawdopodobnie w 3 ćw. XIX w. wzdłuż dróg wyznaczających granice posiadłości, posadzono drzewa, tworzące malownicze aleje. W czasach przedwojennych ów ciąg spacerowy obsadzono obustronnie grabami pospolitymi. Przypuszczalnie na pocz. XX w. teren skarpy schodzącej w dół po wsch. stronie dworu, wykorzystano w celu założenia dwóch ozdobnych stawów. W owym czasie wzbogacono również najstarszy drzewostan o nieliczne drzewa iglaste i młodsze liściaste. Po II wojnie światowej dwór podlegał pod PGR w Bytnicy. W latach 80. XX w., rezydencja będąc w rękach prywatnych, została ponownie poddana modernizacji. W rezultacie prac budowlanych odsłonięto konstrukcję szkieletową elewacji. W latach 90. XX w. w pd.-wsch. części parku wybudowano dom mieszkalny. Obecnie założenie jest podzielone pomiędzy właścicieli prywatnych oraz Skarb Państwa.
Park założony charakteryzuje się swobodną kompozycją oraz stanowi dominantę krajobrazową w krajobrazie okolicy. Całość założenia rozplanowana jest na osi wiodącej z zach. na wsch., począwszy od kościoła o konstrukcji szkieletowej przez dziedziniec gospodarczy, rezydencję, a następnie przebiega poprzez tarasowo ukształtowane stawy i wiedzie dalej w kierunku zadrzewień, łączących się z otaczającym krajobrazem. Szczególnie interesujący widok na całość założenia roztacza się z alei dębowej, dochodzącej do pd.-wsch. naroża parku. Po wsch. stronie dworu znajdują się dwa stawy, na rzucie kwadratów, otoczonych wysokimi groblami, ukształtowane tarasowo na głównej osi kompozycyjnej. Wykorzystano przy tym wody strumieni spływających skarpą ku rzece Gryżynka. Owe zbiorniki wodne od pd. graniczyły poprzez rów z nowszymi ogrodami warzywnymi, zaś po pn. stronie opierały się o prostą drogę obsadzoną obustronnie grabami pospolitymi (Carpinus betulus), która od pn.-wsch. przylegała do trzeciego stawu, otoczonego regularną, zamkniętą w czworobok groblą. Na pd. od dworu rozciąga się ziemna platforma widokowa, usytuowana na skarpie, umożliwiająca szeroki wgląd na pradolinę rzeki Gryżynki urozmaiconą zadrzewieniami, rosnącymi wśród łąk i pól. Droga stanowiąca zach. granicę założenia, obsadzona jest częściowo obustronnie dębami. Wzdłuż pn. ściany parku również występują pozostałości zadrzewień alejowych, zaś wsch. granica obsadzona jest szpalerem wiązów szypułkowych (Ulmus laevis) i dębów szypułkowych (Quercus robur). Do pd.-wsch. i pn.-zach. narożników założenia dochodzą aleje dębowe, wybiegające daleko w otaczający krajobraz. W składzie gatunkowym drzewostanu dominują: dęby, lipy drobnolistne (Tilia cordata), graby, buki zwyczajne (Fagus sylvatica), robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia), olsze czarne (Alnus glutinosa), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior). Pojedynczo występuje dąb błotny (Quercus palustris), dąb czerwony (Quercus rubra), świerk pospolity (Picea abies), jedlica Douglasa (Pseudotsuga menziesii). Do drzew okazałych należy buk pospolity odm. czerwonolistnej (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’) oraz szereg wiązów i dębów, rosnących głównie na obrzeżach założenia. Najstarsze drzewa liczące ok. 100-140 lat, występują w alejach otaczających park, w skład których wchodzą dęby z domieszką lip i wiązów. W pobliżu dworu rosną młode drzewa iglaste i liściaste, a na gazonie przed reprezentacyjnym podjazdem, istnieją żywopłotowe formy śnieguliczki białej (Symphoricarpos albus) i karagany syberyjskiej (Caragana arborescens). Warstwę podszytową tworzą: bez czarny (Sambucus nigra), trzmielina pospolita (Euonymus europaeus), śnieguliczka biała oraz młode samosiewy dominujących w parku gatunków drzew. Runo parkowe na podjeździe stanowią: trawy gazonowe, natomiast pod okapem drzew występują m.in.: glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus), śmiałek (Deschampsia), trzcinnik (Calamagrostis) i przytulia (Galium).
Park zachował się w dawnych granicach, przebiegających wzdłuż dróg otaczających założenie. Dwór oraz znaczna część zabudowy folwarcznej zachowały się w historycznym układzie. Likwidacji oraz znacznej modernizacji uległy budynki folwarczne położone w zach. części dziedzińca gospodarczego. Staw usytuowany w pn. części parku uległ zatarciu, w jego miejscu rośnie młody las olszowy. Tereny wokół dworu porośnięte są młodym samosiewem drzew liściastych dominujących gatunków. Pozostałe przestrzenie uprawowe użytkowane są zgodnie ze swoim pierwotnym charakterem, jako łąki, pola, ogrody warzywne i sady posiadają jednak współcześnie wykonane ogrodzenia, oddzielające poszczególnych użytkowników. Park wymaga rewaloryzacji.