Kamień Wielki, park pałacowy

Park pałacowy w Kamieniu Wielkim (niem. Gross Kammin) zajmuje pn.-wsch. część miejscowości i rozciąga się po pn. stronie dawnego pałacu ob. Domu Pomocy Społecznej oraz pozostałości zabudowy folwarcznej, zlokalizowanej wokół dziedzińca gospodarczego. Dojazd do zespołu pałacowo-parkowego prowadzi z głównej ulicy wiejskiej, wzdłuż tzw. Stawu Piaskowego, przez bramę i dalej długą aleją dojazdową dochodzącą do dawnego pałacu. Od strony pd.-wsch. park sąsiaduje z ogrodem warzywnym.
Kamień Wielki posiada metrykę średniowieczną. W 1337 r. znajdowały się tutaj trzy odrębne własności rycerskie. W 1486 r. Kamień Wielki należał do rodziny von Schönebck, której przedstawiciele dzierżyli również pobliski Dąbroszyn. Rodzina ta pozostawała w posiadaniu części tutejszych dóbr do pocz. XVIII w. Najstarsza wzmianka o siedzibie szlacheckiej pochodzi z 1608 r. W 1660 r. jednym z właścicieli majątku ziemskiego był Hans Heinrich von Schlabrendorf, generał major, komendant twierdzy w Kołobrzegu. W 1822 r. za sprawą Amelie von Dönhoff wzniesiono w Kamieniu Wielkim okazały, klasycystyczny pałac, a następnie w 1834 r. założono park według projektu P.J. Lenné. W 1924 r. majątek został rozparcelowany. Po II wojnie światowej tutejsze dobra zostały znacjonalizowane, a w zespole pałacowo-parkowym umieszczono Dom Pomocy Społecznej.
Park pałacowy w Kamieniu Wielkim został zakomponowany w typie parku krajobrazowego o powierzchni ok. 18 ha1. Park poprzedza obszerny dziedziniec z pałacem, przed którym pierwotnie znajdował się paradny podjazd wraz z gazonem i rabatą w kształcie muszli, a za nim parter ogrodowy. Przy drodze dojazdowej do pałacu znajduje się szpaler lipowy, który otacza polanę przypałacową i kończy się przed pn. – ogrodową elewacją pałacu. Po wsch. stronie drogi do pałacu, rozciąga się obszerna polana widokowa przekształcona w sad. Zasadniczy element w kompozycji wnętrza założenia stanowią dwa stawy z wyspami pośrodku, usytuowane we wsch. części parku, połączone systemem drenów ze Stawem Piaskowym oraz zasilane wodami rowu opaskowego. Przebieg dróg jest zbliżony do historycznego i posiada nieregularny układ, w kształcie łagodnych łuków, rozplanowanych pomiędzy polanami widokowymi i szpalerami drzew. Kompozycję parku uatrakcyjniają miejsca widokowe w formie wzgórz i kopców. Nasadzenia wzdłuż głównych dróg w parku stanowią aleje dębowe. Zwarty drzewostan parku tworzą gatunki rodzime, wśród których dominują: dąb szypułkowy (Quercus robur) rosnący pojedynczo i szpalerowo, lipa drobnolistna (Tilia cordata) i szerokolistna (Tilia platyphyllos), grab pospolity (Carpinus betulus), klon pospolity (Acer platanoides) i jawor (Acer pseudoplatanus), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), buk pospolity (Fagus sylvatica), wiąz polny (Ulmus minor), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) oraz świerk pospolity (Picea abies). Obszary cieków wodnych i podmokłe tereny wokół stawów porasta olsza czarna (Alnus glutinosa), grab pospolity (Carpinus betulus), topola osika (Populus tremula). Najstarszą populację drzew stanowią dęby, lipy, wiązy i klony. Pojedyncze okazy drzew cennych i rzadkich, wzbogacają i urozmaicają drzewostan parku, wśród których występują: buk czerwony (Fagus silvatica ‘Atropurpurea’), dąb szypułkowy w odm. piramidalnej (Quercus robur ‘Fastigiata’) oraz tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera). Partie niższe parku wypełniają nasadzenia cisów oraz skupiska krzewów śnieguliczki białej (Symphoricarpos albus), bzu koralowego (Sambucus racemosa), leszczyny pospolitej (Corylus avellana).
Założenie zachowało się w swoich pierwotnych granicach, wraz z czytelnym historycznym rozplanowaniem. Istotne zmiany wprowadzono w części przypałacowej, gdzie całkowicie przekształcono i przekomponowano charakter reprezentacyjny tego terenu, dodatkowo wtórnie zagospodarowując część polany parkowej jako sad. Z architektonicznego wystroju parku nie zachowały się żadne elementy, w tym drewniany mostek na stawie w pn.-wsch. części parku. Dokonano przebudowy i rozbudowy pałacu oraz zabudowy dziedzińca współczesnymi budynkami.
Park wymaga kompleksowej rewaloryzacji, w tym w szczególności rekonstrukcji dawnego parteru ogrodowego przed pałacem, oczyszczenia i udrożnienia systemu wodnego (stawów wraz z linią brzegową) łącznie z odtworzeniem mostku. Wskazane jest odtworzenie ogrodzenia parku z rekonstrukcją głównej bramy wjazdowej. Niezbędne są prace pielęgnacyjne w zakresie usunięcia samosiewów i nadmiernie rozrośniętego poszycia krzewów, z uczytelnieniem ścieżek i dróg oraz odtworzeniem historycznych polan i osi widokowych. Ubytki w nasadzeniach alejowych i szpalerowych w obrębie parku należy uzupełnić gatunkami analogicznymi. Należy również uczytelnić i upamiętnić w obrębie parku miejsce lokalizacji grobowca rodowego.