Kargowa, park pałacowy

Park pałacowy położony jest w pn.-wsch. części miasta Kargowa (niem. Unruhstadt). Założenie zajmuje powierzchnię ok. 6,5 ha. Obszar parku odgraniczają od pn. i wsch. grunty rolne i zabudowania gospodarcze, od pd. założenie przylega do drogi wiodącej do Wolsztyna i ulokowanej przy niej zabudowy. Po zach. stronie granica biegnie wzdłuż drogi prowadzącej z Kargowej do Babimostu. Rezydencja usytuowana jest w pn. części parku na osi kompozycyjnej, rozpoczynającej się daleko przed zabudową folwarczną, przecinającą obszerny owalny dziedziniec, pałac, kończąc się u wylotu alei grabowej. Główny wjazd prowadzi z pd.-wsch. narożnika założenia. Droga dojazdowa do rezydencji wiedzie po wsch. stronie alei kasztanowcowej, następnie biegnie wzdłuż szpalerów drzew, docierając do reprezentacyjnego podjazdu przed fasadą pałacu skierowaną na pn. Drugi wjazd znajduje się po zach. stronie założenia, prowadzi przez podwórze gospodarcze, dalej paradny dziedziniec, aż do pałacu.
Folwark w Kargowej istniał z pewnością od średniowiecza, zaś siedziba szlachecka powstała po osiedleniu się w niej rodu Unrugów. W 1641 r. włości kargowskie nabył Jerzy Unrug, po którym majątek odziedziczył jego syn, Krzysztof. W 1661 r. król Jan Kazimierz w uznaniu zasług Krzysztofa Unruga poniesionych w wojnie z Tatarami, nadał Kargowej pełne prawa miejskie. W k. XVII w. z inicjatywy Krzysztofa Unruga wybudowano barokowy pałac1. W latach 30. XVIII w. szambelan królewski Karol Unrug przekazał rezydencję królowi Augustowi II Mocnemu w dożywocie z prawem przebudowy i rozbudowy. W ciągu dwóch kolejnych lat obiekt rozbudowywano pod kierownictwem Karola Pöppelmanna wg projektu Karola Christopha Knöffla. Realizację przedsięwzięcia przerwała śmierć Augusta II, a w czasie krótkiej wojny sukcesyjnej o tron Polski obiekty założenia splądrowano i spalono. Unrugowie odbudowali pałac w uproszczonej jednak formie. Prawdopodobnie w XVII w. istniał w sąsiedztwie rezydencji park, który na pocz. XVIII w. został przekształcony w nurcie francuskim. W 1945 r. majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez PGR. Rezydencja była remontowana w latach 60. XX w. Na pocz. XXI w. wymieniono pokrycie dachowe. Obecnie pałac wraz z zabudową folwarczną stanowi własność prywatną, natomiast park należy do Gminy Kargowa.
Zespół cechuje symetryczność układu z centralną osią widokową, biegnącą przez dziedziniec, pałac i grabową aleję. Park ma charakter regularnych parterów, położonych na pd. od rezydencji. Kilka kwater zajmuje zieleń niska w formie murawy z pojedynczo lub grupowo występującymi roślinami ozdobnymi, takimi jak forsycja pośrednia (Forsytha x intermedia), jaśminowiec wonny (Philadephus coronarius), róża (Rosa sp.). W części pd.-wsch. parku między dwoma alejami istnieje rozległa trawiasta murawa, na której usytuowano w obecnych czasach plac zabaw dla dzieci. Tamże znajduje się sztucznie uformowane niewielkie, zadrzewione wzniesienie. W części środkowej założenia istnieje sztucznie utworzony kanał wodny z przebiegającą dookoła ścieżką. Na skarpie po pn. stronie kanału występuje starodrzew, w którym dominują dęby szypułkowe (Quercus robur) i lipy drobnolistne (Tilia cordata). Przed fasadą pałacu na osi kompozycyjnej znajduje się kwietnik z roślinami ozdobnymi. Całość otoczona jest żywopłotem ze śnieguliczki. Po obu stronach obszernego dziedzińca występuje oficyna wraz z zabudową gospodarczą. W części zach. parku usytuowane są dwa zbiorniki wodne. Tamże znajdują się również pola uprawne (prawdopodobnie dawniejsza polana). Kompozycję parku oparto na wprowadzeniu różnorodnych gatunków drzew, na ich formach pokrojowych, barwach oraz efektach plastycznych jakie tworzą. Wśród starodrzewia zachowało się wiele drzew o charakterze pomników przyrody. Umiejętnie wpleciono także grupy drzew młodszych oraz aklimatyzowanych. Park wyróżnia się znaczną ilością kwater i alejek ze szpalerami ciętych i odpowiednio ukształtowanych koronach grabów pospolitych (Carpinus betulus). Do przestrzeni parkowej włączono aleję lipowo-kasztanowcową, która biegnie od rezydencji w kierunku wsch. W tejże części znajduje się drzewostan o charakterze leśnym, położony wśród urozmaiconej rzeźby terenu (pagórki, spadziste zbocza) oraz istnieje tu sztucznie powstały zbiornik wodny. Najliczniej w drzewostanie występują graby pospolite, buki zwyczajne (Fagus silvatica), lipa drbnolistna (Tilia cordata).Wśród gatunków aklimatyzowanych wyróżnić należy kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), jedlica Douglasa (Pseudotsuga menziesii), kłęk kanadyjski (Gymnocladus dioicus), sosna czarna (Pinus nigra), sosna wejmutka (Pinus strobus). Wiek drzewostanu parkowego wprowadzono sztucznie, wynosi ok. 120 lat, natomiast starodrzew ok. 250 lat. Do drzew okazałych zalicza się platany klonolistne (Platanus hispanica), buk zwyczajny odmiany czerwonolistnej (Fagus silvatica Atropunicea), perełkowiec japoński, cisy pospolite (Taxus bacata) i niektóre kasztanowce. W runie występuje dość licznie bluszcz pospolity (Hedera helix), kuklik pospolity (Geum urbanum), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), prosownica rozpierzchła (Miliom effusum). Wiosną natomiast kwitną łanami zawilce (Anemone) i ziarnopłon wiosenny (Ficaria verna).
Układ parku zachował się w swoich historycznych zarysach, za wyjątkiem zniekształcenia w postaci zniszczenia osi z pałacu w kierunku folwarku wskutek wybudowania długiego obiektu na garaże i bazę sprzętu oraz wykonania ogrodzenia z siatki na podmurówce, oddzielającego park od pałacu. Kanały wodne są zanieczyszczone, natomiast stawy po zach. stronie parku ulegają degradacji wskutek rozrostu roślinności szuwarowej i samosiewów drzew i krzewów. W ostatnich latach dokonano zmiany nawierzchni ścieżek oraz wprowadzono oświetlenie parkowe.