Kolsko, park pałacowy

Założenie pałacowo-parkowe w Kolsku (niem. Kolzig) zlokalizowane jest w pd.-zach. części miejscowości. Park o powierzchni ok. 3,5 ha zajmuje pd. część zespołu, a jego granicę wytyczają od pd. – ul. Parkowa, od zach. – teren folwarku oraz teren przykościelny, od pn. – ul. Piastowska, niezabudowane tereny użytkowe oraz ciek wodny, od zach. – teren ośrodka zdrowia.
Główne wjazdy do parku zlokalizowane są przy głównej ulicy Kolska (obecnie ul. Piastowska). Dodatkowe wejścia znajdują się w pd.-zach. części założenia – od drogi dojazdowej z kierunku Konotopu oraz od strony pd.-wsch. – w sąsiedztwie dawnego cmentarza ewangelickiego. W pd.-zach. części parku zachowały się pozostałości budowli – prawdopodobnie grobowca.
Kolsko pierwszy raz wzmiankowane było w 1376 r., gdy stanowiło własność rycerskiego rodu von Zabeltitz. Od pocz. XVI w. majątek stanowił kolejno własność szlacheckich rodów von Kottwitz, von Löbben, von Burkersdorf, von Kittlitz, von Dünnewald, von Müllenau, von Gersdorf. W 1766 r. dobra kolskie zakupił Ernst Wilhelm Schlabrendorf, pruski minister ds. Śląska, który przyczynił się do znacznego rozwoju osadniczego, gospodarczego i edukacyjnego okolicy. Z jego inicjatywy, kontynuowanej po śmierci przez syna Georga Gustawa, w 2 poł. XVIII w. wzniesiono we wsi klasycystyczny kościół ewangelicki. W 1838 r. majątek nabył Ludwig Kasper von Klitzing, który w poł. XIX w. wybudował parterowy dwór na planie prostokąta w stylu późnego klasycyzmu. Kolejny właściciel Jochann Joachim von Klitzing przebudował siedzibę, dobudowując od strony zach. neogotycki piętrowy aneks z wieżą. Prawdopodobnie wraz z rozbudową pałacu założono niewielki park krajobrazowy. Majątek pozostawał w rękach rodu von Klitzing do 1945 r. Po wojnie pałac wraz z parkiem w najbliższym otoczeniu został zaadaptowany na potrzeby szkoły i taką funkcję pełni do dnia dzisiejszego. Teren parku stanowi własność Gminy Kolsko.
Park w stylu krajobrazowym założony został w 2 poł. XIX w. na planie wieloboku rozciągniętego w kierunku pn. wsch.-pd. zach. Zasadniczym elementem kompozycyjnym założenia był ciek wodny, płynący w nieznacznym obniżeniu terenu, któremu na wysokości pałacu nadano kształt ozdobnego stawu. Sieć drożna rozpoczynająca się przed pałacem w formie owalnego podjazdu, przebiegała wokół parku, przekształcając się w jego pd. części w promenadę, ciągnącą się równolegle do granicy założenia. We wsch. części pętlę ścieżek wytyczono wokół grup nasadzeń oraz stanowiących akcenty kompozycyjne pojedynczych drzew, tzw. soliterów. Przejście nad ciekiem wodnym zapewniały 3 kładki o podbudowie ceglanej. Ze względu na lokalizację założenia w centrum miejscowości, charakterystyczne dla parków krajobrazowych otwarcia widokowe na otaczający krajobraz, były dość ograniczone. Zaplanowano je na osi wyznaczonej przez pałac, staw i drogę wzdłuż dawnego folwarku oraz z pd.-zach. narożnika parku na drogę dojazdową z kierunku Konotopu, gdzie do dziś zachowany jest fragment alei dawniej ciętych grabów.
Drzewostan parkowy jest mieszany. Najstarszy i najbardziej okazały stanowią drzewa z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur), będące prawdopodobnie elementem naturalnej roślinności wykorzystanej w kompozycji parku. Spośród gatunków aklimatyzowanych zachowały się okazy platanów klonolistnych (Platanus xacerifolia) – stanowiące akcenty kompozycyjne oraz gatunki iglaste: daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii) i żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) – tworzące grupy nasadzeń. Starodrzew tworzą również: buk zwyczajny (Fagus sylvatica), świerk pospolity (Picea abies), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), lipa drobnolistna (Tilia cordata). Na terenie parku rosną także pochodzące z samosiewu, niezwiązane z planowaną kompozycją parku, drzewa w wieku powyżej kilkunastu lat, takie jak: kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), olcha czarna (Alnus glutinosa), klon jawor (Acer negundo), robinia biała (Robinia pseudoacacia), lipa (Tilia cordata), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), brzoza brodawkowa (Betula pendula). Runo parkowe porasta podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), knieć błotna (Caltha palustris), zawilec gajowy (Anemone nemorosa) i bluszcz pospolity (Hedera helix).
Park pałacowy wraz z sąsiadującym dawnym cmentarzem ewangelickim stanowi istotny element zwartej zieleni w centrum Kolska. Założenie zachowane jest w historycznych granicach, z wyjątkiem pd.-wsch. narożnika, który został „odcięty” w wyniku budowy ośrodka zdrowia. Obecny układ ścieżek pozbawiony jest historycznego, spacerowego charakteru, ograniczają się do zapewnienia komunikacji pomiędzy zabudową mieszkalną a terenem szkoły. Ciek wodny jest uregulowany, staw na osi pałacu uległ częściowemu zatarciu. Zachowana jest lokalizacja kładek nad ciekiem, które mają wtórną formę płyt betonowych. Niekorzystnie na czytelność kompozycji parku wpływa zlokalizowana w sąsiedztwie pałacu infrastruktura szkolna, obejmująca asfaltowe boisko i namiotową salę gimnastyczną.