Laski, park pałacowy

Park pałacowy w Laskach (niem. Laesgen, Läsgen), zlokalizowany jest w zach. części wsi. Założenie zajmuje powierzchnię ok. 7,14 ha. Posiada dwie wyodrębnione części wsch. i zach., które rozdziela rów ze stawem. Założenie od pn. i zach. ograniczone jest polami i zabudową folwarczną, od pd. i wsch. graniczy z zabudową wsi. Granice pn., wsch., zach. oraz częściowo pd. parku wyznaczają drogi natomiast, jedynie na odcinku pd. w kierunku zach. granice wyznaczają tory kolejowe. Barokowa rezydencja w pośrodku zach. części parku nie zachowała się. W części pn.-zach. znajduje się klasycystyczna oranżeria. Główny wjazd na teren założenia znajduje się od strony wsch., na co wskazują, murowane słupy bramne. Obszar parku nie jest ogrodzony. Na terenie założenia zachowany jest również układ wodny z wyspą pośrodku stawu. Poza pn.-wsch. granicą parku znajduje się zabudowa folwarczna skupiona wokół prostokątnego dziedzińca.
Historia wsi sięga okresu średniowiecza. Pierwsze wzmianki dotyczące Lasek zawarte są w dokumentach z 1268 r. W źródłach pisanych z pocz. XIV w. odnaleźć można informacje o właścicielach wsi rodu von Zylitz. W późniejszych materiałach archiwalnych z 1416 r. zachowany jest dokument. mówiący o sporze właścicieli wsi – z rodziny Lessnaw z miastem Krosnem Odrzańskim1. Brak jest dalszych informacji na temat Lasek oraz zarządzania majątkiem w XV w. W 2 poł. XVI w. ziemie należały do rodu von Rothenburg, a następnie do Wenzela Rudolfa von Stentzsch z Przytoku. W latach 1717-1838 właścicielem dóbr był Johann von Arnold oraz jego syn Carl Ludwig. W tym okresie barokowy pałac stanowił rezydencję rodu. Pałac był dwukrotnie przebudowany – po raz pierwszy w 1856 r. przez pruskiego architekta Fridricha Augusta Stülera, a następnie w 1911 r. Pierwotną formą zieleni komponowanej był przyległy do XVIII-wiecznego pałacu kwaterowy ogród barokowy z zarysem okrągłej rabaty pośrodku. Początkowo kompozycja założenia bazowała na regularnym, osiowym układzie, zamkniętym dominantą, jaką stanowił pałac. Po śmierci Carla Ludwiga majątek odziedziczył prawdopodobnie Hans Carl von Arnold, który już przed 1752 r. był wzmiankowany jako właściciel Lasek. Od XVIII w. – do XIX w. układ został przekształcony poprzez otwarcie widokowe od strony pałacu na polanę ze szpalerami grabowymi (Carpinus betulus). Istotną zmianą w układzie kompozycyjnym było powstanie w 1 ćw. XIX w. dworu, który w 3 ćw. XIX w. przekształcony został w oranżerię oraz usytuowanego po zach. stronie długiego budynku cieplarni (obecnie niezachowanego). Konsekwencją powstania oranżerii było utworzenie poprzecznej osi założenia parku w kierunku pn-pd. Kolejną zmianą ok. 1846 r. było wprowadzenie na terenie parku cieku wodnego ze stawem i wyspą, szpalerów grabu pospolitego (Carpinus betulus) po zach. stronie pałacu, a także gatunków drzew aklimatyzowanych tj. daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii), lipa amerykańska (Tilia americana), klon srebrzysty (Acer saccharinum), tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera) i cypryśnik błotny (Taxodium distichum). Teren pomiędzy regularnym ogrodem a stawkiem z wyspą posiadał strzyżone żywopłoty grabowe, będące rekonstrukcją XVIII-wiecznego ogrodu, natomiast oranżerię poprzedzały nasadzenia w formie szpaleru przypuszczalnie z figowca właściwego (Ficus carica). W 1845 r. ziemie przejął baron Hans Adolph von Kottwitz. W 1871 r. barokowe założenie przekształcono i powiększono od zach. o część krajobrazową, wykorzystując tereny łąk oraz starodrzew dębów, wytyczając jednocześnie nowe nieregularne ścieżki. Widok na polanę flankowały dwa dęby szypułkowe w formie stożkowej. Zmianie uległo także zagospodarowanie wsch. obszaru założenia, które powiększono w 1883 r. po rozebraniu budynków gospodarczych folwarku (nowy folwark wybudowany został poza granicami parku w kierunku pn.-wsch.). Powstały wówczas dwie aleje lipowe – wzdłuż podjazdu do pałacu oraz dwie, prostopadłe do głównej osi założenia, po obu stronach kwadratowego basenu. Od 1886 r. do czasu II wojny światowej wieś należała do rodu von Schirestädt. Po 1945 r. stacjonujące wojska radzieckie zniszczyły pałac. Majątek po opuszczeniu przez wojsko przejęło PGR. W okresie powojennym w parku nie prowadzono systematycznych prac pielęgnacyjnych oraz nie zabezpieczono pozostałości zabudowy. W 1957 r. całkowicie rozebrano ruiny spalonego pałacu. Obecnie teren parku jest własnością Gminy Czerwieńsk, natomiast oranżeria należy do prywatnych właścicieli i jest użytkowana na cele mieszkalne.
Obecny układ kompozycyjny parku tworzą aleje lipowe we wsch. części i grabowe szpalery, formujące otwarcia widokowe. Czytelna jest oś główna założenia od bramy głównej do części krajobrazowej w kierunku wsch.-zach. Ponadto, zachowane są nieliczne egzemplarze drzew soliterowych. Historyczną zabudowę oraz element małej architektury stanowi oranżeria oraz basen z fontanną połączony wraz z ciekami wodnymi. Najstarszymi egzemplarzami drzew o cechach pomnikowych są dęby szypułkowe (Quercus robur) w zach. części parku w wieku ok. 160 do 250 lat. Wielogatunkowy drzewostan parku zawiera liczne gatunki introdukowane, tj. klon srebrzysty (Acer saccharinum), dąb szypułkowy odm. stożkowata (Quercus robur ‘Fastigiata’), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis), cypryśnik błotny (Taxodium distichum), dąb błotny (Quercus palustris). W wyniku niewłaściwie prowadzonej działalności z obszaru parku usunięto rzadkie gatunki drzew m.in. jodła grecka (Abies cephalonica), jodła jednobarwna (Abies concolor), cyprysik nutkajski odmiana zwisająca (Chamaecyparis nootkatensis v. pendula), choina kanadyjska (Tsuga canadensis).
Od niedawna przeprowadzane są zabiegi pielęgnacyjne w parku m.in. usuwanie samosiewów drzew i krzewów, wykaszanie rowów melioracyjnych, cięcia pielęgnacyjne drzew. Ponadto, w ostatnich latach Gmina Czerwieńsk realizuje program kompleksowej rewaloryzacji parku.