Łęgowo, park pałacowy

Zespół rezydencjonalno-folwarczny zlokalizowany jest w centralnej części wsi Łęgowo (niem. Lang Heinersdorf). Park o pow. ok. 6 ha zajmuje obszar w kształcie prostokąta, rozciągniętego w kierunku pn.-pd. Podzielony jest na dwie części przez główną drogę w kierunku Klępsk-Buków. Granicę pn. części parku od wsch. wyznacza droga biegnąca do dawnego domu ogrodnika, od zach. – brukowana droga do folwarku, od pn.- teren dawnych folwarków. Granicę pd. części parku od zach. wyznacza droga w kierunku Sulechowa, od pd. i wsch. – pola uprawne. Wejście główne do pn. i pd. części parku znajduje się naprzeciw pałacu. Z dawnych elementów architektonicznych na terenie parku zachowały się: ruiny pałacu przy pn. granicy parku; schody prowadzące do oranżerii, obrys terenu oranżerii (obecnie ogród przydomowy), dom ogrodnika (obecnie budynek mieszkalny nr 62) przy elewacji wsch. pałacu; mur oporowy i podwyższony podjazd przy elewacji pd. oraz słupki ceglane przy wjeździe prowadzącym na teren folwarku, do domu ogrodnika oraz stanowiące pozostałość pałacowej bramy głównej. Wzdłuż drogi prowadzącej na teren folwarku zachował się mur z ciosanego kamienia.
Pierwsze informacje na temat właścicieli majątku w Łęgowie pochodzą z 1346 r., kiedy wymieniany był sędzia polubowny Hans Lenshold von Unruhe. W 1538 r. lenno przeszło na rzecz gubernatora Adolpha von Sack i pozostawało w rękach tej rodziny przez blisko 200 lat. Po wygaśnięciu męskiej linii rodu von Sack majątek ponownie znalazł się w rękach rodziny von Unruhe. Po wieloletnim procesie spadkowym, ostatecznie w 1838 r., pełnia własności została zasądzona Hansowi Augustowi von Unruhe-Bomst, który w 1847 r. wybudował dwupiętrowy pałac, a po opuszczeniu armii, w stopniu pułkownika, osiedlił się wraz z rodziną w Łęgowie. W tym czasie został również utworzony ogród. W latach 1903-1929 właścicielami majątku była rodzina von Sydow. Po II wojnie światowej majątek został podzielony pomiędzy repatriantów ze Wsch., a z większości gruntów utworzono PGR. Pałac został zaadaptowany na potrzeby Państwowego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego. Po pożarze w 1989 r. obiekt jest nieużytkowany. Obecnie pałac i bezpośrednio do niego przylegający park stanowi własność prywatną. Część pd. parku stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych.
Pochodzący z poł. XIX w. park krajobrazowy został założony na pd. od pałacu i usytuowany był na terenie obniżonym w stosunku do zabudowań. Od pn.-zach. do parku przylegał obwiedziony murem ogród gospodarczy, stanowiący prawdopodobnie pozostałość wcześniejszego parteru ogrodowego. Zasadniczą kompozycję założenia oparto na osiowym układzie budynku obory z ozdobnym gołębnikiem, pałacu, stawu i promenady w pd. części parku, dalej kontynuowanej w formie duktu leśnego. Przestrzeni usytuowanej bezpośrednio przy elewacji pd. pałacu nadano formę płaskiego, otwartego wnętrza z niewielkim regularnym stawem, obwiedzionym ścieżką parkową. Tło stanowił ozdobny mur oporowy ze schodami, będący jednocześnie elementem podjazdu. Drogi prowadzące na podjazd zostały obsadzone roślinnością wysoką, tworzącą otulinę wnętrza. Kolejne wnętrze parkowe, sąsiadujące od zach., obejmowało niewielką polanę obsadzoną na obrzeżach zróżnicowanymi gatunkowo drzewami. Kompozycja parku kontynuowana po przeciwnej stronie drogi, została podporządkowana długiej osi widokowej wytyczonej przez promenadę, której przebieg podkreślała płaska powierzchnia trawników, ozdobiona niskimi krzewami. Brzegowe masywy zadrzewiania stanowiły ramy widoku na budynek pałacu, akcentowany symetrycznymi nasadzeniami drzew kolumnowych.
W przypałacowej części parku zachował się cenny wielogatunkowy starodrzew, który tworzą: dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna (Tilia cordata), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), świerk pospolity (Picea abies), dąb szypułkowy f. stożkowa (Quercus robur ‘Fastigiata’). Spośród gatunków aklimatyzowanych zachowały się: platan klonolistny (Platanus xacerifolia), daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii), tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum). Pd. część parku jest całkowicie zarośnięta przez wielogatunkową roślinność parkowo- leśną. Najstarsze nasadzenia stanowią drzewa gat. dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna
(Tilia cordata), świerk pospolity (Picea abies) oraz pojedyncze okazy graba pospolitego (Carpinus betulus) i lipy krymskiej (Tilia xeuchlora). Na terenie całego parku występuje silny podrost drzew i krzewów, pochodzących z samosiewu.
Założenie stanowi cenny przykład spójnego zespołu przestrzennego, gdzie zabudowa rezydencjonalna z parkiem została ściśle powiązana z elementami zabudowy folwarcznej i otaczającym krajobrazem. Obecnie niezabezpieczony pałac popada w ruinę, a wraz z nim jego najbliższe otoczenie. Układ dawnych ścieżek oraz obrys stawu są nieczytelne. Pd. część parku uległa całkowitemu przekształceniu, przybierając charakter terenu leśnego i zacierając jednocześnie oś widokową wytyczoną wzdłuż promenady.