Leszno Dolne, park pałacowy

Park pałacowy znajduje się w pn. części Leszna Dolnego (niem. Nieder Leschen), przy drodze wojewódzkiej prowadzącej do Szprotawy i Bolesławca. Należy do rozległego założenia, składającego się dwóch części oddalonych od siebie o ok. 300 m i przedzielonych zabudowaniami wsi. Starszy, pd. fragment, położony w środku miejscowości, tworzą budynki gospodarcze i mieszkalne oraz dawny dwór pochodzący z k. XIX w. Część pn. stanowi park krajobrazowy razem z położonymi w jego obrębie pozostałościami pałacu z pocz. XX w. oraz stajniami.
Park ukształtowany na planie zbliżonym do prostokąta, zajmuje powierzchnię 10 ha. Od wsch. ograniczony jest wspomnianą wyżej drogą główną, od pd. drogą prowadzącą w kierunku Bobrowic, od zach. opiera się na wale przeciwpowodziowym płynącego obok Bobru. Pn. granicę stanowi linia upraw. Stajnie z powozownią tworzą ciąg zwartej zabudowy w pd.-wsch. narożniku terenu. Tuż za nimi rozciąga się trawiasty plac i ogrodzony wybieg dla koni. Główny wjazd do parku prowadzi od drogi po pd. stronie przez przejazd bramny. Dalej w kierunku pn. ciągnie się droga gruntowa, w początkowym odcinku zaakcentowana krótką aleją. Mniej więcej w połowie jej długości, po wsch. stronie znajdują się pozostałości po dawnej rezydencji. Wzdłuż pd. granicy zespołu, na wysokości stajni, zachował się oryginalny mur ogrodzeniowy. Od wsch. ogrodzenie składające się z murowanych słupków i ażurowych
przęseł, nie jest kompletne. Leszno było wzmiankowane już w 1240 r. jako Lesin. W 1518 r. majątek należał do Paula i Hansa von Kittlitz1, a później do Georga von Haugwitza. Kolejny właściciel odnotowany w 1693 r. – Wilhelm Hermann von Spinel2, sprzedał zadłużone dobra w 1713 r. szprotawskiemu klasztorowi magdalenek, w którego rękach pozostawały one do 1810 r. Prawdopodobnie w tym okresie powstał folwark i przebudowany później dwór. Po sekularyzacji dóbr majątek klasztorny został przejęty przez państwo, a następnie sprzedany. Przez kolejne stulecie kilkukrotnie przechodził z rąk do rąk. Część pn. zespołu, z nową rezydencją zwaną „Schloss Rechen” i parkiem, powstała na pocz. XX w. z inicjatywy ówczesnego właściciela Karla von Schella. Później, do końca 1945 r., majątek należał jeszcze do Leona von Grabskiego i Richarda Bergera. Po II wojnie światowej pałac został całkowicie zniszczony. Folwark przejęło PGR. Obecnie park razem ze stajniami, użytkowanymi zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem, znajdują się w rękach prywatnych.
Wszystkie elementy zespołu rezydencjalnego – pałac, stajnie i park – powstały w tym samym czasie. Dokładna data nie jest znana, ale z całą pewnością nastąpiło to przed 1909 r. Pod założenie parku wykorzystano teren, którego zach. część porastał las liściasty, natomiast jego środek zajmowały tereny podmokłe, przecięte strumieniem. Rezydencję usytuowano we wsch. partii założenia i zwrócono frontem w kierunku głównej drogi. Od tej strony prowadził pod nią główny wjazd z owalnym podjazdem i klombem. Jedna z głównych dróg parkowych prowadziła dookoła pałacu, druga obwodziła cały teren. W miejscach, w których przecinała strumień przerzucono nad nim mostki. Mniej więcej w środku parku utworzono staw. W pd.-wch. narożniku wzniesiono stajnie. Teren był ogrodzony ze wszystkich stron.
W 1977 r., kiedy sporządzano ewidencję parku, po pałacu pozostały już tylko fundamenty. Wyraźna była nadal główna oś kompozycji, z otwarciem widokowym przez podłużną polanę na staw, oraz układ dróg parkowych. Drzewostan parku tworzyły zwarte masywy o charakterze leśnym. Wyróżniono wówczas trzy grupy. Od zach. był to starodrzew liściasty, wciągnięty do kompozycji, złożony głównie z lip drobnolistnych (Tilia cordata), dębów szypułkowych (Ouercus robur) i grabów pospolitych (Carpinus betulus) z domieszką świerka pospolitego (Picea abies). Środkową partię tworzyły młodsze świerki z domieszką sosen (Pinus sylvestris). Fragment wsch., przypałacowy, zakomponowano jako ogród ozdobny z udziałem wielu gatunków drzew liściastych i iglastych oraz krzewów. Od tego czas skład gatunkowy drzewostanu istotnie się zmienił. Dużo drzew, zwłaszcza iglastych, wycięto. Niepielęgnowany park sukcesywnie zarastał. Obecnie dominują gatunki liściaste, głównie klony pospolite (Acer platanoides), lipy drobnolistne, graby pospolite, buki pospolite (Fagus sylvatica) i dęby szypułkowe. Drzewa iglaste reprezentują świerki pospolite i sosny zwyczajne. Zachowały się fragmenty regularnych nasadzeń, m.in. aleja kasztanowcowa (Aesculus hippocastanum) przy stajniach. Wzdłuż dróg i przy skraju zadrzewień rozwinęły się zarośla. W kilku miejscach występują grupy śnieguliczek białych (Symphoricarpos albus) i mahonii pospolitej (Mahonia aquifolium). Drogą sukcesji zarósł staw, a główna łąka parkowa znacznie się zmniejszyła.
Park zachował się do dziś w niezmienionych granicach. Nadal stanowi charakterystyczny element krajobrazu kulturowego okolicy. Wymaga prac, które przywróciłyby dawną kompozycję zieleni, układ drożny i wodny oraz uczytelniły historyczne otwarcia widokowe.