Międzyrzecz, park zamkowy

Park w ramach zespołu zamkowego w Międzyrzeczu położony jest po pd. stronie rzeki Obry, po zach. stronie miasta. Założenie zajmuje teren o powierzchni ok. 5,8 ha w otoczeniu ruin średniowiecznego zamku oraz zespołu zabudowy starostwa, w którym obecnie mieści się muzeum. Dominantę przestrzenną w ramach założenia tworzy wzgórze z zamkiem, wzniesionym w miejscu wczesnośredniowiecznego grodziska. Wzgórze zamkowe otoczone jest fosą zasilaną wodą z rzeki Obry, przez którą przerzucony jest most prowadzący do bramy zamku. Wjazd na teren zespołu prowadzi od strony miasta, wzdłuż ulicy Podzamcze przez niewielki drewniany most nad rzeką Paklicą i przejazdem w budynku bramnym.
Początki Międzyrzecza związane są z grodziskiem datowanym na XI w., położonym przy ujściu Paklicy do Odry. Gród międzyrzecki, położony przy granicy państwa polskiego był wielokrotnie przebudowywany. W miejscu grodziska w 2 poł. XIV w. wybudowano murowany, ceglany zamek. Po zniszczeniach z lat 1474 i 1520 zamek odbudowano i dostosowano do ówczesnych wymogów militarnych. Założenie zostało zniszczone w czasie potopu szwedzkiego w 1655 r. W jego sąsiedztwie wybudowano w latach 1718-1719 dwór z oficyną, która pełniła funkcję siedziby starostwa oraz folwark. Po rozbiorze Rzeczypospolitej zamek wraz z budynkiem starostwa został przekazany w dzierżawę ministrowi Luccheisini, a następnie odsprzedany rodzinie Dziembowskich i von Tempelhoff. Obecnie założenie pełni funkcję muzealną.
Założenie parkowe posiada charakter krajobrazowy i zajmuje rozległe tereny wokół wzgórza zamkowego. Zamek wraz z otaczającym go parkiem, poprzedza prostokątny dziedziniec honorowy, z zachowanym budynkiem dworskim i przyległą do niego oficyną. Zajmuje on de facto pd.-wsch. część dawnego podzamcza. W obrębie dziedzińca, w sąsiedztwie budynków dawnej kasztelanii, założenie posiadało charakter geometrycznego ogrodu barokowego z poł. XVIII w., gdzie znajdowały się rabaty kwiatowe oraz dekoracyjne elementy rzeźbiarskie. W 2 poł. XIX w. założenie przestrzenne powiększono o tereny położone na pd.-zach. brzegu rzeki Obry i Paklicy. Przy komponowaniu parku wykorzystano walory krajobrazu naturalnego, urozmaiconego zróżnicowaną rzeźbą terenu z bogato rozwiniętym systemem wodnym. W sensie kompozycyjnym z założeniem powiązany jest zespół zabudowań dawnego folwarku zamkowego, zlokalizowanego na pn. brzegu rzeki Obry, na osi dziedzińca honorowego. W jego sąsiedztwie znajdowały się ogrody oraz uprawy winorośli. Z dziedzińca do części folwarcznej przejście przez rzekę stanowił drewniany most, do którego prowadziła aleja lipowa. Główny trakt spacerowy w parku przechodzi od dziedzińca zamkowego wzdłuż okrężnego wału ziemnego, po pd. stronie wzgórza zamkowego z fosą. Jego przebieg podkreśla okazała aleja platanowa. W dalszym biegu, droga szerokim łukiem obejmuje duży staw z „wyspą ptasią” zlokalizowany w pd.-zach. części parku. W pobliżu bramy zach. główna droga w parku łączy się z aleją prowadzącą z wału okrężnego i spod wzgórza zamkowego. Z drogi tej otwiera się perspektywa widokowa na zamek. Układ dróg w parku tworzy długie ciągi spacerowe, obiegające wzgórze zamkowe i fosę oraz wzdłuż układu parku na jego całej powierzchni. Główne drogi parkowe są utwardzone i oświetlone, tworząc fragmentami układy alejowe. Wnętrza parku wypełniają polany porośnięte drzewami bądź odsłonięte wnętrza polan widokowych otoczone drzewostanem.
Drzewostan parku jest w większości pochodzenia rodzimego. Przeważają gatunki drzew liściastych, w tym lipa drobnolistna (Tilia cordata), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), klon jawor (Acer pseudoplatanus), klon pospolity (Acer platanoides), brzoza brodawkowata (Betula pendula), dąb szypułkowy (Quercus robur), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) i górski (Ulmus glabra), głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna). Podmokłe tereny pd. części założenia porastają: olsza czarna (Alnus glutinosa), topola czarna (Populus nigra), wierzba biała (Salix alba). W kompozycji parku ozdobny i okazały układ nasadzeń tworzy aleja platanów klonolistnych (Platanum x hispanica ‘Acerifolia’), zlokalizowana wzdłuż pd. traktu spacerowego na wale ziemnym. Poszycie parku wypełniają krzewy liściaste, następujących gatunków: ailant gruczołkowaty (Ailanthus altissima), bez czarny (Sambucus nigra), dereń biały (Cornus alba), forsycja koreańska (Forsythia orata), mahonia pospolita (Mahonia aquifolium), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), tawuła śliwolistna (Spirea van houttei), bluszcz pospolity (Hedera helix), bukszpan pospolity (Buxus sempervirens).
Założenie zachowało się w historycznym układzie przestrzennym, wraz z elementami zagospodarowania oraz układem komunikacyjnym i czytelnymi granicami. Bogaty skład gatunkowy drzewostanu w parku uległ zubożeniu, zwłaszcza jeżeli chodzi o drzewa iglaste, które swoim wyglądem upiększały kompozycję wnętrz parkowych. Nie zachowały się również gatunki drzew rzadkich, wyróżniające się ozdobnym pokrojem lub liśćmi, np.: jodła kalifornijska (Abies concolor), modrzew polski (Larix polonica), sosna czarna (Pinus nigra), dąb szkarłatny (Quercus coccinea), choina kanadyjska (Tsuga canadensis), miłorząb japoński (Ginkgo biloba), lipa srebrzysta (Tilia tomentosa).
Dziedziniec w obrębie zabudowań dawnego starostwa powinien zostać odtworzony w formie parteru ogrodu barokowego, wzbogaconego elementami małej architektury, odpowiadającej stylowi założenia. Ponadto w ramach parku należy uzupełnić skład gatunkowy drzew i krzewów, co przyczyni się do podniesienia walorów przyrodniczych i kompozycyjnych założenia.