Nietków, arboretum

Park dendrologiczny w Nietkowie (niem. Schlesisch Niettkow) zlokalizowany jest ok. 1,5 km od wsi w kierunku pn. zach. po pn. stronie rzeczki Zimny Potok. Wjazd do parku zlokalizowany jest po jego pd. stronie. Obecnie park zajmuje powierzchnię 1,85 ha. Cały obszar znajduje się w administracji Lasów Państwowych. Od strony pn. arboretum graniczy z terenami uprawnymi, natomiast strona pd. ograniczona jest rzeczką Zimny Potok i podmokłymi terenami zalewowymi zakola rzeki Odry. Strona wsch. sąsiaduje z lasem. Przez centralną część parku przebiega droga gruntowa, łącząca jego wsch. i zach. część. Znajdują się tu liczne leśne zbiorniki wodne. W pn. zach. części arboretum zachowała się dawny cmentarz. Na jego terenie widoczne są pozostałości po zniszczonym grobowcu przedstawicieli rodu von Rothenburg. W latach 70. XX w. budowla została rozebrana.
Z przekazów historycznych wynika, ze arboretum w Nietkowie powstało w 2 poł. XIX w. z inicjatywy przedstawicieli rodu von Rothenburg, którzy sprowadzili tu wiele niezwykle rzadkich okazów drzew i krzewów. W lesie porośniętym wówczas dębami w latach 1893 – 1895 założyli, przy ogromnych nakładach finansowych, tzw. „Gaj drzew iglastych”1. Obok niespotykanych w tej części Europy drzew liściastych właściciele Nietkowa postarali się o posadzenie w tym miejscu ponad 150 różnych gatunków drzew i krzewów iglastych. Nasadzeń dokonywała firma „Späth”2. Wszystkie egzemplarze drzew zostały zasadzone w regularnych odstępach, w ten sposób, by większość z nich – mimo różnego tempa wzrostu – mogła naturalnie się rozwinąć. W latach 30. XX w. dokonano spisania z natury drzewostanu. Pierwsze znane informacje o zasobie kolekcji pochodzą z 1936 r. i zostały opublikowane w wydawnictwie dendrologicznym przez Dr. Höfkera3. Autor wymienia 121 gatunków i odmian drzew rosnących wówczas w nietkowskim arboretum. W 1952 r. została sporządzona inwentaryzacja drzewostanu przez K. Borowicza i W. Bugałę. Autorzy zinwentaryzowali również rośliny martwe i je oznaczyli. Na rok przed powodzią stulecia (1997 r.) zasób inwentaryzacyjny został uaktualniony przez P. Redę.
Kolekcja roślin w arboretum została bardzo uszczuplona przez lata zaniedbań i powódź w 1997 r. Drzewa rosną w dużym zagęszczeniu, co nie wpływa dobrze na ich zdrowotność i pokroje. Dodatkowo bogaty podrost stanowi silną konkurencję dla drzew ozdobnych. Dobre siedlisko i duża wilgotność sprzyja szybkiemu wzrostowi samosiewów i roślin zielnych. Z rzadkich gatunków drzew iglastych największą grupę stanowią cyprysiki. Oprócz drzew iglastych w parku możemy podziwiać również wiele okazowych dębów i ich odmiany, m.in. dąb kaukazki (Quercus macrocarpa), dąb burgundzki (Q. cerris), dąb błotny (Q. palustris), dąb szypułkowy (Q. robur) odm. pstrolistna, dąb garbarski (Q.velutina), dąb bezszypułkowy (Q. robur) odm. strzepolistna, dąb bezszypułkowy (Q. sesilis) odm. mużakowska, dąb kasztanolistny (Q. serrata) i inne. Rosną tu również ciekawe odmiany buków, lip, kasztanowców i klonów. M.in. klon diabelski (Acer diabolicum) i dwa gatunki orzesznika. Również bezbronna forma glediczji (Gleditsia triacanthos ‘Inermis’) i grab (Carpinus betulus ‘Quercifolia’). Arboretum w swojej formie pierwotnej stanowiło kolekcję roślin, pochodzących z innych kontynentów o określonych preferencjach siedliskowych i miało służyć prawdopodobnie aklimatyzacji drzew w nowym klimacie oraz obserwacji ich wzrostu. Zasób parku stanowi dużą wartość kulturową i dydaktyczną oraz naukową. Może być przedmiotem badań gatunków drzew introdukowanych. Bogatym źródłem wiedzy o drzewach ozdobnych stosowanych w parkach europejskich w XIX w. Może stanowić cenne źródło porównawcze na cele rewaloryzacyjne w innych obiektach zbliżonych czasowo. Park wymaga jak najszybszej rewaloryzacji i przywrócenia dawnego składu gatunkowego. Drzewa należy poddać pielęgnacji, uzupełnić kolekcję roślin na podstawie dostępnych inwentaryzacji, a teren udostępnić osobom zainteresowanym. Rośliny należy oznakować i zaopatrzyć w tabliczki z nazwami botanicznymi i numerem inwentaryzacyjnym. Cały teren arboretum powinien być podzielony na sekcje tematyczne dla łatwiejszej orientacji w kolekcji. Miejsce pochówku fundatorów kolekcji i ich rodziny powinno być objęte opieką i zrewaloryzowane na bazie zachowanych szczątków. Niewątpliwie obiekt stanowi atrakcję turystyczną i należy go promować.