Najstarsza wzmianka o mieście Ośno Lubuskie (niem. Drossen) pochodzi z 1252 r., kiedy to w spisie dóbr biskupów lubuskich zatwierdzonym przez arcybiskupa Magdeburga, wymieniona została „civitas forensis Osna”. Nie ma natomiast informacji, kiedy ta osada targowa, założona przy trakcie handlowym wiodącym z Lubusza do Poznania, przekształciła się w miasto i otrzymała prawa miejskie. Na pewno miasto lokowano przed 1347 r., gdy po raz pierwszy wymienione zostało wójtostwo. Okres rozkwitu miasto przeżyło za panowania Hohenzollernów, po zakończeniu wojen husyckich (od lat 40-tych XV w.). W 1441 r. Fryderyk Hohenzollern potwierdził wszystkie prawa i przywileje mieszkańców, a w 1447 r. ustanowił miasto stolicą ziemi sulęcińskiej. Z rokiem tym wiąże się również budowa murów miejskich. W wyniku działań wojennych w 1945 r. miasto zostało zniszczone w 70 %. Jednak układ urbanistyczny Ośna zachował w pełni cechy przestrzenne, wykształcone w toku procesu historycznego w wiekach XIII i XIV (podziały parceli głównie z wieku XVIII w.).
Niezniszczone mury miejskie otaczają obszar założenia urbanistycznego, mającego kształt owalu. Mury – w swej najstarszej części budowane z kamienia polnego, w układzie warstwowym, w okresie późniejszym uzupełniane fragmentami ceglanymi lub kamienno-ceglanymi – posiadały 12 prostokątnych czatowni, nierytmicznie rozmieszczonych na obwodzie. W okresie późniejszym (XVI w.) mury miejskie wzmocniono dodatkowo trzema cylindrycznymi basztami, a bramy poprzedzono budynkami z mostami zwodzonymi. Od czasów wojny 30-letniej znaczenie obwarowań miejskich upadło. W 2 połowie XVIII w. rozebrano przednie budynki bramne oraz szyje, a w 2 połowie XIX w. wyburzono bramy.
W centrum Starego Miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie średniowiecznej fary, wznosi się okazała bryła ratusza zbudowanego tuż przed połową XIX w. (1842-1844), w stylu neorenesansowym z elementami form neogotyckich. Powstał on według projektu miejskiego architekta z Frankfurtu nad Odrą Emila Karla Alexandra Flaminiusa. W budynku tym poza siedzibą władz miejskich znajdowało się również muzeum miejskie (założone w 1912 r.), w którym eksponowano zabytkowe elementy wyposażenia ze starych budynków i pamiątki związane z historią miasta.
