Rudziny, park pałacowy

Wieś Rudziny (niem. Reuthau) położona jest w pd. części gminy Niegosławice, przy drodze relacji Niegosławice (4 km) – Przemków (6 km). Założenie pałacowo-parkowofolwarczne zlokalizowane jest w pn. części miejscowości. Ruiny pałacu od strony pn., pd. i wsch. otacza folwark. Wjazd na dziedziniec z barokową bramą usytuowany jest we wsch. części założenia. Park o powierzchni 4,3 ha od zach. i pn. jest ograniczony starym rowem melioracyjnym, który oddziela założenie od pobliskich łąk. Granicę pd. i wsch. wyznaczają drogi i zabudowa mieszkalna.
Rudziny wzmiankowane były po raz pierwszy w 1346 r. jako Rutyn. W tym czasie wieś była własnością rodziny von Kittlitz. W 1421 r. majątek należał do Nicela von Lütwitz i jego brata. Ród von Lütwitz zarządzał dobrami w Rudzinach do 2 poł. XVII w. Z końcem tego wieku majątek znalazł się w posiadaniu rodziny von Logau. Własność potwierdza inskrypcja umieszczona na barokowej bramie ozdobionej nazwiskami Fryderyka von Logau i małżonki Marii Elizy, ich herbami oraz datą rzymską MDCXIIX (1698 r.). Majątek pozostał ich własnością do pocz. XX w., kiedy po śmierci ostatniej z rodu hrabiny von Logau und Altendorf, na mocy testamentu majątek został przekazany na potrzeby pensji dla dziewcząt z rodzin szlacheckich. W 1912 r. opiekunem majątku był właściciel Suchej Dolnej, Prezes Izby Rolniczej Prowincji Śląsk, Henning von Klitzing. Po II wojnie światowej majątek upaństwowiono. Obecnie założenie stanowi ponownie własność prywatną od lat 90. XX w.
W 1 poł. XIX w. przeprowadzono przebudowę starszego dworu, nadając budowli rodziny von Logau cechy klasycystycznego pałacu. Na teren dziedzińca odgrodzonego od podwórza gospodarczego prowadziła barokowa brama. Do rezydencji oraz na teren folwarku wiódł wjazd, dostępny z wiejskiej drogi, przez bramę między budynkami w pd. ścianie folwarku. Ozdobny charakter dziedzińca podkreślały dwa dęby posadzone symetrycznie oraz umieszczona pomiędzy nimi fontanna. Wewnętrzna kamienna droga łączyła ze sobą dwa dłuższe skrzydła zabudowy gospodarczej. Główna oś kompozycji, będąca zarazem osią widokową oraz osią symetrii przebiegała od frontu pałacu w kierunku wsch. Wiek drzewostanu parkowego (ewidencja parku 1978 r.) wskazuje, iż na ten okres przypadają początki kształtowania założenia w otoczeniu pałacu. Teren parku składał się z dwóch części pn. i pd., połączonych aleją lipową (poł. XIX w.). Aleja przebiegająca centralnie pd. częścią parku, ograniczała ogród warzywny przylegający od pd. do elewacji bocznej pałacu i kończyła się przy tylnej ścianie rezydencji. Część pn. parku stanowiły rozległe łąki z występującymi sporadycznie dębami szypułkowymi (Quercus robur). W latach 70. XIX w. zagospodarowano pd. część założenia (układ swobodny). Do istniejącego drzewostanu wprowadzono rodzime i aklimatyzowane gatunki drzew tj.: klon pospolity (Acer platanoides), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), klon jawor (Acer pseudoplatanus), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) i robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia). Drzewostan parkowy uzupełniany był pojedynczymi, swobodnie sadzonymi drzewami. Na pocz. XX w. do drzewostanu wprowadzono świerki pospolite (Picea abies) i graby pospolite (Carpinus betulus). Układ komunikacyjny parku tworzyły drogi dojazdowe oraz wewnętrzna droga przecinająca pd. część założenia.
Założenie parkowe zachowało się do dzisiaj w pierwotnych granicach. Wiek najstarszych drzew szacuje się na ok. 180 lat. Są to dęby rosnące na dziedzińcu i łące. Z ozdobnych form drzew występuje jesion wyniosły (Fraxinus excelsior ‘Pendula’). Skład gatunkowy drzewostanu liściastego nie zmienił się. Zniszczenia można zauważyć w drzewostanie iglastym, ponieważ nie przetrwał żaden ze świerków. Stan zdrowotny pozostałych drzew określa się jako dobry. Prac pielęgnacyjnych wymagają głównie lipy z alei oraz wiekowe dęby. Pierwotny układ kompozycyjny założenia został zniekształcony. Układ dróg parkowych jest nieczytelny. Aleja lipowa, jako jeden z najstarszych elementów założenia zachowała się szczątkowo. Pn. część parku użytkowana jest jako łąka. Największe niekorzystne zmiany zaszły w pd. części założenia. W miejscu ogrodu warzywnego na pn. od pałacu wybetonowano prostokątną płytę, służącą jako boisko do koszykówki oraz miejsce do urządzania festynów, a w otoczeniu płyty zlokalizowano ławki i huśtawki. W pd. części parku znajduje się nowa ścieżka, wykonana z kostki brukowej. Ścieżka ta przecina zabytkową aleję lipową dawniej łączącą dwie części parku. Pałac jest ruiną, pozostały po nim tylko mury. Na dziedzińcu znajdują się współczesne wiaty pełniące funkcję garażu. Teren dziedzińca jest użytkowany przez mieszkańców folwarku jako zaplecze gospodarcze. O jego reprezentacyjnym charakterze przypomina dziś jeden wiekowy dąb. Nie zachowała się także ozdobna fontanna, znajdująca się na osi pałacu. Przed wejściem do pałacu zachowała się barokowa brama. W najlepszym stanie zachowały się budynki gospodarcze w sąsiedztwie ruin pałacu, pozostałe popadły w ruinę lub zostały rozebrane. Drzewostan parkowy jest niewątpliwie urozmaiceniem w zabudowanym obszarze wsi i powinien stanowić miejsce rekreacji. Współczesne elementy zakłócające układ założenia wymagają w przyszłości usunięcia, natomiast park kwalifikuje się do rewaloryzacji.