Tuczno, park pałacowy

Założenie parkowe w Tucznie (niem. Schönrade) o powierzchni 8,5 ha, znajduje się po pn. stronie drogi wiejskiej, prowadzącej do dawnego osiedla robotników folwarcznych. Od pd. do parku wraz z pałacem przylega obszerny dziedziniec gospodarczy. Od pd. i pn. park graniczy z drogami do wsi Ogardy, a od wsch. i zach. z drogami dojazdowymi. Brama wjazdowa na teren parku usytuowana jest po stronie pn. założenia.
Tuczno to miejscowość o średniowiecznej metryce. Pierwszymi właścicielami tutejszych dóbr ziemskich byli przedstawiciele rodziny von Billerberck. Następnie, przez szereg stuleci, aż do 1836 r., miejscowość związana była z rodem von Schöning, którzy posiadali tutaj swoją siedzibę. Od 1837 r. Tuczno znajdowało się w posiadaniu joannity kapitana Georga Ludwiga von Wedemeyera, a następnie jego spadkobierców. Od 1867 r. majątek w Tucznie stanowił majorat wraz z Wojkowem i Zarzeczynem. W latach 1897-1899 z inicjatywy Maxa von Wedemeyera został wybudowany pałac według projektu Alfreda Messela. Ostatni właściciel Just von Wedemeyer został zastrzelony przez żołnierzy radzieckich na pocz. 1945 r. Po II wojnie światowej majątek ziemski znacjonalizowano. Zespół był użytkowany przez PGR. Obecnie park wraz z pałacem stanowi własność prywatną.
Najwcześniejsze założenie parkowe istniało zapewne już w XVIII w. W jego obrębie zlokalizowany był dwór, kościół, zabudowania gospodarcze oraz ogród użytkowy. W związku z budową nowego pałacu, w części pd. parku na osi dziedzińca, na przełomie XIX i XX w., w układzie przestrzennym założenia dokonano radykalnych zmian. Zarazem w pn.-zach. części parku założono nowy cmentarz przeznaczony na potrzeby rodziny właścicieli ziemskich oraz ogrodzono park masywnym, kamiennym murem.
Założenie parkowe pełni funkcję reprezentacyjną, podporządkowaną rezydencji. Wjazd na teren parku prowadzi przez bramę z drogi od strony pn., obsadzonej aleją lipową ze szpalerem buków, wzdłuż granicy parku. Centralną część założenia zajmuje obszerna, zadarniona polana z drogą dojazdową, na osi elewacji frontowej pałacu, zwróconej w stronę wjazdu. Pierwotnie na polanie założone były rabaty różane. Przed pałacem usytuowany jest ozdobny parter z dawnym podjazdem pod taras. Oddziela go od polany droga, przechodząca w kierunku zach., z zachowanym fragmentem alei głogowej. W pn.-zach. części założenia znajdował się cmentarz ewangelicki oraz przyległy do niego teren dawnego sadu z ogrodem użytkowym. Po stronie wsch., w kompozycji parku uwagę zwraca miejsce po dawnym stawie z otaczającą go aleją grabową. Ozdobą wnętrza tej części parku były stylowe, kamienne ławki. We wsch. części parku zlokalizowany był rodowy cmentarz, którego pozostałości czytelne są do dnia dzisiejszego. Od strony pd. korpus główny pałacu wraz ze skrzydłem bocznym tworzą układ niewielkiego, prostokątnego dziedzińca, naprzeciw którego znajduje się obecnie używany wjazd. Drogi i aleje w parku tworzą rozbudowany układ na całej powierzchni parku o nieregularnym przebiegu, łącząc się z centralną polaną.
Starodrzew parku skupiony jest zasadniczo wokół głównej polany wewnątrz założenia parkowego, tworząc luźne grupy złożone z różnych gatunków i urozmaicone drzewami o ozdobnych formach i przebarwiającym się ulistnieniu, takich jak choina kanadyjska (Tsuga canadensis), buk pospolity odm. purpurowa (Fagus silvatica ‘Atropurpurea’), sosna wejmutka (Pinus strobus) oraz dąb czerwony (Quercus rubra). Fragmenty zachowanych ciągów alejowych tworzą nasadzenia z głogu szkarłatnego (Crataegus coccinea) i grabu pospolitego (Carpinus betulus). W drzewostanie parku przeważają gatunki liściaste, pośród których występują: buk pospolity (Fagus sylvatica), buk pospolity odm. czerwonolistna (Fagus silvatica ‘Atropurpurea’), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), dąb czerwony (Quercus rubra), dąb szypułkowy (Quercus robur), grab pospolity (Carpinus betulus), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), klon pospolity (Acer platanoides) i jawor (Acer pseudoplatanus), lipa drobnolistna (Tilia cordata) i szerokolistna (Tilia platyphyllos), głóg szkarłatny (Crataegus coccinea), robinia biała (Robinia pseudacacia) oraz wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) i górski (Ulmus glabra). Z gatunków drzew iglastych należy wymienić daglezję zieloną (Pseudotsuga menziessi), modrzew europejski (Larix decidua), choinę kanadyjską (Tsuga canadensis), sosnę wejmutkę (Pinus strobus), świerk pospolity (Picea abies) oraz żywotnik zachodni (Thuja occidentalis). Do cenniejszych nasadzeń w obrębie parku należy okazała lipa o cechach pomnikowych, rosnąca przed budynkiem oficyny pałacowej.
Park zachował się w dawnym układzie przestrzennym wraz z kompozycją i czytelnym rozplanowaniem dróg. Nie zachowały się natomiast elementy małej architektury, w tym m.in. ławki. Część wnętrz parkowych w okresie powojennym przekomponowano, ponadto wprowadzono wtórne nasadzenia, bez związku z kontekstem historycznym założenia. Starodrzew parku uległ zubożeniu pod względem ilościowym i gatunkowym.
Park wymaga rekonstrukcji historycznej kompozycji, szczególnie w zakresie odtworzenia ozdobnego parteru przed frontem pałacu z rabatami róż, uzupełnienia założeń alejowych oraz nasadzeń w drzewostanie. Ponadto należy odtworzyć staw i przywrócić elementy małej architektury, w tym w szczególności ozdobne, kamienne ławki. Wtórnie wprowadzone elementy zagospodarowania parku powinny zostać usunięte.