Wiejce, park pałacowy

Założenie pałacowo-parkowe w Wiejcach (niem. Waitze) zajmuje pd.-zach. część miejscowości, wzdłuż rzeki Warty, stanowiącej zarazem pd. granicę parku. Wyraźny pozostaje związek pałacu z parkiem, w którym pałac jest dominantą układu, natomiast park w sensie funkcjonalnym i kompozycyjnym jest podporządkowany dawnej rezydencji pałacowej. Od strony pd. zasięg założenia wyznacza wał ziemny, od zach. droga gruntowa, dojazdowa ze wsi na wał przeciwpowodziowy, zaś od pn. główna droga przez wieś ze Skwierzyny do Międzychodu.
Wiejce to miejscowość założona w ramach XVIII-wiecznej akcji kolonizacyjnej mokradeł nadwarciańskich. Początkowo należała do wielkopolskiej rodziny Kwileckich, a w 1 poł. XIX w. wymieniany był tutaj jako właściciel major von Jena-Kothen. To właśnie za jego sprawą powstał dwór z folwarkiem oraz założenie parkowe. Na pocz. XX w. majątek znalazł się w posiadaniu rodziny von Benningsen. W latach 30. XX w. Alexander von Benningsen rozbudował założenie, w tym również pałac, przebudował i powiększył folwark oraz przekomponował park. Po II wojnie światowej w pałacu mieściła się szkoła, a następnie ośrodek kolonijny. Park pozostawał nieużytkowany i stopniowo ulegał zniszczeniu. Obecnie, po rewaloryzacji pałacu mieści się tutaj ekskluzywny hotel, a park jest uzupełnieniem funkcji, stanowiąc zarazem ozdobę założenia. Zespół rezydencjonalny tworzą pałac z XIX-XX w. i ryglowa rządcówka, posadowiona pomiędzy pałacem a bramą wjazdową oraz park. Pierwotnie, pn-zach. część założenia zajmował XVIII-wieczny zespół folwarczny, składający się z dwóch dziedzińców: większego o regularnym, prostokątnym kształcie, zlokalizowanego po stronie pd. i mniejszego o nieregularnym układzie po stronie pn. Obecnie teren dawnego folwarku jest otwarty. Główny wjazd do zespołu prowadził od strony kościoła. Aktualnie używany dojazd przez teren dawnego dziedzińca, zlokalizowany jest od strony zach. ogrodzenia, ujęty murowaną, reprezentacyjną bramą wjazdową. Od strony wsi, do dziedzińca i dalej pałacu, prowadziła aleja dojazdowa obsadzona lipami i kasztanowcami, zachowana w stopniu fragmentarycznym. Pn-zach. część parku pierwotnie zagospodarowana była na warzywniki i sad.
Okazały budynek pałacowy zajmuje centralną część założenia. Stanowi on budowlę niejednorodną w sensie chronologicznym, przebudowywaną i remontowaną w kilku fazach, o obecnym wystroju elewacji z pocz. XX w., utrzymanej w stylu neobaroku i neoklasycyzmu. W jego otoczeniu założony został niewielki park w typie krajobrazowym z elementami romantycznymi z 2 poł. XIX w1. Park o powierzchni ok. 5,3 ha, zajmuje pd. część zespołu pałacowego, rozciągając się pomiędzy dziedzińcem dawnego folwarku i wałem przeciwpowodziowym, wyznaczającym jego pd. granicę. Zajmuje on teren równinny, z obniżeniem tarasowym terenu w części wsch. W czytelnej kompozycji parku można wyodrębnić polany, zespół trzech stawów przepływowych, w tym jeden z wyspą, w układzie równoległym po wsch. stronie pałacu, skąd otwiera się widok na otwarty krajobraz nadwarciańskich łąk, stanowiących naturalne otoczenie zespołu. Gęsta sieć dróg i alejek spacerowych o łukowatym przebiegu, rozchodzi się od pałacu po całym terenie parku, w kierunku pd. do wału i rzeki. Drzewostan parku tworzy układy luźnych grup oraz pojedynczych drzew. Wzdłuż dróg w obrębie parku drzewa stanowiły alejowe układy, obecnie zachowane w niepełnej formie. Drzewostan parku składa się z 48 gatunków drzew, spośród których największy udział mają dęby występujące w wielu odmianach, w tym w szczególności dąb czerwony (Quercus rubra), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb szypułkowy odm. stożkowata (Quercus robur ‘Fastigiata’), dąb czerwony (Quercus rubra), dąb mieszańcowy oraz osiem rodzajów klonów: klon jesionolistny (Acer negundo), klon pospolity (Acer platanoides), klon zwyczajny odm. Szwedlera (Acer platanoides ‘Schwedleri’), klon zwyczajny odm. kulista (Acer platanoides ‘Globosum’), klon jawor (Acer pseudoplatanus), klon jawor odm. purpurowa (Acer pseudoplatanus ‘Atropurpureum’), klon srebrzysty (Acer saccharinum), klon srebrzysty odm. powcinana (Acer saccharinum). Ponadto w parku rośnie kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), buk pospolity (Fagus sylvatica), buk pospolity odm. purpurowa (Fagus silvatica ‘Atropurpurea’), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), świerk pospolity (Picea abies), sosna pospolita (Pinus sylvestris), sosna czarna (Pinus nigra), lipa drobnolistna (Tilia cordata) i szerokolistna (Tilia platyphyllos), lipa krymska (Tilia x euchlora K. Koch) oraz wiąz górski (Ulmus glabra). Tereny wokół stawów i cieki wodne porasta drzewostan olchowy.
Zespół pałacowy zachował w swym obrębie czytelny układ historycznego rozplanowania parku oraz dziedzińca dawnego folwarku. Wskutek wtórnego wydzielenia działki w pn.-wsch. części założenia, teren ten został wyłączony z granic zespołu i następnie zabudowany budynkiem mieszkalnym. Pałac został gruntownie zrewaloryzowany, włącznie z parkiem, w obrębie którego przeprowadzono wstępne prace pielęgnacyjne.
Docelowo należy wykonać rewaloryzację założenia, głównie w zakresie częściowego przekomponowania obszaru przed pałacem oraz wzbogacenia w ozdobne gatunki drzew i krzewów, a także usunąć wtórnie nasadzone drzewa świerkowe. Elementy architektoniczne, dewaloryzujące przestrzeń parku i zakłócające jego zabytkowy charakter oraz kompozycję, należy usunąć bądź zasłonić roślinnością. Ubytki w ciągach alejowych należy uzupełnić jednorodnymi gatunkami drzew.