Wojnowo, park pałacowy

Park pałacowy w Wojnowie (niem. Woynowo, Reckenwalde) położony jest na pd.-zach. krańcu wsi. Miejscowość znajduje się w odległości 4 km na pn. od drogi krajowej nr 32, prowadzącej z Zielonej Góry do Poznania. Park wchodzi w skład założenia pałacowo-parkowo-folwarcznego. Folwark stanowi obecnie własność prywatną (działa tu gorzelnia), zaś pałac i park użytkuje Szpital Rehabilitacyjno-Leczniczy dla Dzieci, będący w zarządzie powiatu zielonogórskiego. Część pd. parku oddano została w czasowy zarząd gminie Kargowa.
Park zajmuje obszar o powierzchni ok. 6 ha. Rozciąga się wzdłuż wsch. brzegu jeziora Wojnowskiego, po pd. stronie pałacu, do którego od pn. i wsch. przylega dziedziniec z zabudową dawnego folwarku, w skład którego wchodzi m.in.: gorzelnia, spichlerz i stajnia oraz kaplica (powstała z przebudowanej oficyny). Wsch. granicę parku wyznacza przebiegająca przez wieś droga w kierunku Nowego Kramska. Dominantę założenia stanowi pałac poprzedzony od wsch. dziedzińcem honorowym z owalnym gazonem, otoczonym ścieżką. Wjazd główny na teren założenia usytuowany jest od strony wsch. na osi pałacu. Dodatkowy wjazd do parku znajduje się po stronie pd-wsch. Teren pałacu i parku wydzielony jest siatką drucianą w stalowych ramach.
Wojnowo po raz pierwszy wzmiankowane było w 1623 r. jako wieś rybacka, należąca do klasztoru cystersów w Obrze. Po kasacji zakonu w 1835 r. przeszła ona na własność rodu von Unruh. W XIX w. majątek zmieniał kilkakrotnie właścicieli. W latach 1905-1909 jego właścicielem był baron Aschwin Tadel Adalbert von Sierstopff-Cramm, a po jego śmierci Armgarda Kundegunda, hrabina von Biesterfeld, od 1916 r. księżna Biesterfeld zu Lippe. W Wojnowie swe młode lata spędził Bernhard, ojciec królowej holenderskiej Beatrix, która po długich latach rządów abdykowała w 2013 r.
Nie jest znana data wybudowania siedziby właścicieli majątku w Wojnowie. Prawdopodobnie na zrębach wcześniejszej budowli pałac przebudowano w 2 poł. XIX w. w stylu neogotyku angielskiego. Zapewne wówczas założono przy nim park o charakterze krajobrazowym. W 1944 r. rezydencję zajęło SS. Po II wojnie światowej, w latach 1964-1968 przeprowadzono remont pałacu, który zmienił diametralnie jego formę. W efekcie tych prac powstała budowla o cechach neorenesansowych, ze szczytami ujętymi falistymi spływami. W 1945 r. pałac zaadaptowano na ośrodek rehabilitacyjny dla dzieci, a w latach 60. XX w. utworzono tu oddział Sanatorium Rehabilitacyjno-Ortopedycznego w Świebodzinie. Folwark przejęty został przez PGR, zaś dawną oficynę pałacową konsekrowano w 1946 r. po adaptacji na kaplicę.
Kompozycja parku reprezentuje cechy założenia o charakterze krajobrazowym, opartą o swobodną sieć ścieżek. W części pn.-wsch. znajduje się ogród warzywny i sad. Centralna część założenia po stronie pn. tworzy rozległe wnętrze parkowe. Wydzielono tu boisko do gry w piłkę i dwa place zabaw dla dzieci. Za polaną w kierunku pd. rozciąga się obszar zwartego drzewostanu. Wzdłuż zach. obrzeży parku przebiega aleja lipowa. Okazałe lipy o obwodach sięgających 4 m, należą prawdopodobnie do starszego założenia (ich wiek określa się na ok. 250-300 lat). Na pozostałym terenie sieć drożną stanowią wąskie nieutwardzone ścieżki o swobodnym przebiegu. Na podstawie ewidencji parku sporządzonej w 1992 r. ustalono, że na tym terenie występuje ok. 250 drzew, które decydują o kompozycji parku, wśród których dominują gatunki liściaste. Najliczniejszy drzewostan tworzą dęby szypułkowe (Quercus robur), lipy drobnolistne (Tilia cordata) i klony pospolite (Acer platanoides). Występują tu również: jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior), wiązy szypułkowe (Ulmus Laevis), buki pospolite (Fagus silvatica), olsze czarne (Alnus glutinosa), kasztanowce białe (Aesculus hippocastanus), graby pospolite (Carpinus betulus), platany klonolistne (Platanus acerifolia), a z drzew iglastych – sosny pospolite (Pinus sylvestris), świerki pospolite (Picea excelsa), sosny Weymutki (Pinus strobus) i jałowiec pospolity (Juniperus communis). Wiek drzewostanu decydującego o kompozycji parku określono na ok. 200 lat. W pd. części parku występują pochodzące z samosiewu drzewa młodsze, których wiek określa się na ok. 20-90 lat. Są to głównie robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia), sosny zwyczajna (Pinus sylvestris), dęby szypułkowe (Quercus robur). Odnotowano też 6 pomników przyrody, do których należą dęby szypułkowe (Quercus robur) i lipy drobnolistne (Tilia cordata) o obwodach od 3 do 5 m. Stan zdrowotny starodrzewu jest dobry. Na terenie parku występują też krzewy (śnieguliczka, liguster pospolity) nasadzone głównie w okresie po II wojnie światowej. Dno parku tworzą głównie trawy łąkowe i kobierce konwalii. Pomimo tego, iż w ostatnich latach nie podejmowano żadnych działań związanych z rewaloryzacją parku to czytelne pozostają osie widokowe i kompozycyjne oraz dawna sieć drożna, której układ kompozycyjny podkreśla zachowany starodrzew. W najbliższych latach planuje się podjęcie prac nad rewaloryzacją parku zaś docelowo – jego szersze udostępnienie mieszkańcom.