Zimna Brzeźnica, park pałacowy

Park pałacowy wchodzący w skład założenia rezydencjonalnego położony jest w środkowej części Zimnej Brzeźnicy (niem. Kaltenbriesnitz), po zach. stronie drogi prowadzącej do Niegosławic. Zajmuje powierzchnię 5,2 ha o wyraźnych granicach, które od pn., zach. i pd. opierają się na linii łąk i pól, natomiast od wsch. ciągną się skrajem głównej drogi. Osią zespołu jest droga wewnętrzna, prowadząca od bramy przy wsch. granicy w głąb, w kierunku zach. Oddziela ona część gospodarczą od reprezentacyjnej. Po jej pn. stronie rozlokowane są budynki dawnego folwarku i dalej dwa niewielkie stawy. Po stronie pd., tuż przy drodze znajdują się ruiny renesansowego dworu, a w pd.-wsch. narożniku ruiny późniejszego klasycystycznego pałacu. Park obejmuje cały teren z wyjątkiem pn.-wsch. części gospodarczej. Do zabytkowego zespołu należy również, oderwany od całości, niewielki zadrzewiony obszar z pozostałościami dawnego cmentarza, położony po pn.-zach. stronie.
Pierwsza wzmianka dotycząca Zimnej Brzeźnicy pochodzi z 1300 r. i dotyczy zlokalizowanego tu młyna. Początkowo wieś należała prawdopodobnie do rodziny Plisz, a od XVI w. do Haugwitzów. Dwór zawdzięcza swe powstanie tej rodzinie albo kolejnym właścicielom, przedstawicielom rodu von Niebelschütz, którzy władali majątkiem do lat 80. XVII w. Obronną siedzibę, zbudowaną z kamienia polnego i cegły, wzniesiono w XVI w. Przez kolejne lata dobra należały do rodziny von Knobelsdorff, von Zedlitz i von Heithausen. Z inicjatywy tych ostatnich w latach 30. XIX w. w pobliżu dworu, wybudowano murowany pałac, który rozbudowano w 3 ćw. XIX stulecia. Dawny dwór obronny już pod k. wieku był w stanie ruiny. W 1900 r. Zimną Brzeźnicę kupił Paul von Waldof. Jego syn Christoph zarządzał dobrami do końca II wojny światowej. Po 1945 r. majątek zajęła Stacja Ochrony Roślin w Przecławiu. Pałac zaadaptowano na biura i mieszkania pracowników. Obecnie park z pozostałościami dworu i pałacu oraz folwarkiem jest własnością prywatną.
Teren wokół rezydencji był urządzany w kilku etapach. Najwcześniejsze prace, datowane na lata 30. XVIII w., prowadzone były w związku z formowaniem grobli ciągnącej się wzdłuż stawów. Poprowadzono po niej drogę spod dworu na pola. Drugi etap zagospodarowania przypada na pocz. XIX w., kiedy to obsadzono dębami granice dużej polany widokowej – najpierw zach., a później pd. Z tego okresu pochodzi także gaj dębowy, rozciągający się na naturalnym wzniesieniu terenu, na zach. od dworu. Jego istnienie potwierdza Lutsch, który w k. XIX w. uznał go za „bardzo piękny”. W 2 poł. XIX w. ukształtowano teren wokół nowo wybudowanego pałacu. Najpierw przed jego fasadą uformowano owalny podjazd i trawnik, na którym posadzono symetrycznie drzewa, a przed końcem stulecia uzupełniono drzewostan, dosadzając platany.
W strukturze drzewostanu wyraźnie dominują gatunki liściaste, głównie dęby szypułkowe (Quercus robur), których trzon stanowią egzemplarze pochodzące z nasadzeń, a spora część z odnowienia naturalnego. Oprócz nich występują lipy drobnolistne (Tilia cordata), klony zwyczajne (Acer platanoides) i olsze czarne (Alnus glutinosa), sporo jest również jesionów wyniosłych (Fraxinus excelsior). Na szczególne wyróżnienie zasługują dwa okazy platana klonolistnego (Platanus acerifolia) i stanowiący tło dla pałacu, buk pospolity odm. czerwonolistna (Fagus sylvatica ‘Atropurpurea’). Wśród drzew iglastych dominują świerki pospolite (Picea abies). Drzewa tworzących trzon kompozycji można podzielić na trzy zasadnicze grupy wiekowe, związane z kolejnymi fazami kształtowania parku. Do najstarszych należą dęby szypułkowe, liczące ponad 250 lat. W strukturze roślinności wyraźnie widać jej piętrowość. Pod okapami dojrzałych drzew rozwija się bardzo duża grupa ich podrostów oraz krzewy. Na terenach odkrytych widoczne są pojedyncze drzewa owocowe, a przy pałacu uwagę zwracają lilaki pospolite (Syringa vulgaris). Bardzo charakterystyczną rośliną zielną jest porastający znaczne partie w części wsch. barszcz Sosnowskiego. Zawiera związki powodujące groźne oparzenia skóry, a przy tym należy do grupy roślin inwazyjnych, trudnych do zwalczenia, przez co znacznie ogranicza dostępność terenu.
Założenie pałacowo-parkowo-folwarczne zachowało się w granicach historycznych, ale jego układ przestrzenny uległ częściowemu zatarciu. Obie rezydencje, stanowiące kiedyś dominanty architektoniczne, znajdują się w stanie ruiny. Jedyną czytelną pozostałością po dawnym układzie komunikacyjnym jest brukowana droga o przebiegu wsch.–zach. Przy niej, w skarpie, na wysokości pierwszego stawu, zachowała się piwnica. Istnieją oba stawy. Kompozycja roślinna mimo niekontrolowanego rozrostu drzew i krzewów pochodzących z samosiewu i odrostów, jest w znacznym stopniu czytelna.
Park wymaga przede wszystkim pilnych, planowych zabiegów pielęgnacyjnych, z których priorytetowym powinno być wytrzebienie barszczu Sosnowskiego. Konieczne jest zabezpieczenie ruin dworu i pałacu. Rewaloryzacja zespołu powinna uwzględnić przywrócenie dawnych relacji przestrzennych.