W dniach 25.1.-26.1.2008 r. zorganizowany został przez niemieckie Stowarzyszenie wspierające odbudowe fary w Guben i polską Fundację „Fara Gubińska“ wyjazd do miejscowości, które posiadają podobne obiekty jak Fara w Gubinie oraz mają doświadczenie w zakresie odbudowy zabytków sakralnych i ich adaptacji do nowych funkcji. W objeździe uczetsniczyła B. Bielinis-Kopeć (Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków). W trakcie objazdu odbyły się spotkania z ludźmi odpowiedzialnymi za odbudowę zwiedzanych zabytków, od których uzyskiwano wskazówki, oceny i rady, które pomogą uniknąć w przyszłości błędów przy odbudowie Fary w Gubinie.
Zwiedzono m.in.
1. Katedra w Fürstenwalde (70km od Gubina)
Mocno zniszczona podczas II wojny światowej katedra jest własnością kościoła.
Podczas formułowania celu odbudowy tego obiektu, dokonywano ustaleń ze Stowarzyszeniem wspierającym odbudowę zabytku, Gminą Fürstenwalde i Parafią Kościelną nad jego przyszłym użytkowaniem, kosztami administracyjnymi i rozwojem otoczenia katedry.
Dziś w centrum miasta powstał kompleks, który spełnia oczekiwania mieszkańców. Służy zarówno wiernym, którzy w oddzielnej części katedry mogą się gromadzić, oraz dzieciom i młodzieży, która codziennie znajduje dla siebie ofertę spędzenia czasu wolnego. Chóry i muzycy znajdują w pomieszczeniach katedry również możliwość prowadzenia prób i koncertów. Celem inicjatorów było odbudowanie katedry w taki sposób, aby służyła ona ludziom, była otwarta i przez nich użytkowana.
Bezpośrednie otoczenie kościoła było również włączone do strategii stworzenia kulturalnego centrum w mieście. Dziś znajdują się tam wspaniale odnowione budowle jak: Fabryka Kulury, Kawiarnia i Galeria pośród zaprojektowanej zieleni.
Bardzo zaangażowana i pełnym sercem oddana projektowi Pani Kobolz (inżynier budowlany) wyjaśniała wszystkie pytania, np.:
– godziny otwarcia,
każdego dnia w godz. 10-17, można zakupić w miejscowym sklepiku różne pamiątki i eksponaty. Obsługę sklepu katedralnego stanowią przede wszystkim renciści, pensjonariusze i ochotnicy
– Imprezy
Podczas imprez może być ustawionych 400 sztuk krzeseł. Nie ma stałych rzędów z siedzeniami, ponieważ ograniczałyby one możliwość dokonania zmian w zależności od konkretnych potrzeb.
– Zaplecze socjalne
przynajmniej 9 toalet (stosunek mężczyźni do kobiet 1:3), przynajmniej 2-3 małe kuchnie.
– Koszty utrzymania
Zgoda na pokrycie kosztów użytkowania, administracji – powinno być to od samego początku wyjaśnione i ustalone (w Fürstenwalde, miasto płaci za prąd, gaz.
– Zaplecze osobowe
dla Katedry, Fabryki Kultury, Galerii
Stowarzyszenie: dobrowolnie
Miasto: Fabryka Kultury, Galeria
Kościół Ewangelicki: utrzymanie budowy, kierownictwo budowy
1. Kościół farny w Müncheberg (150 km od Gubina)
Zniszczony kościół mariacki przypomina swoją sytuacją wyjściową z 1991 r. ruiny Fary w Gubinie.
Również tutaj okazało się, że muszą znaleźć się partnerzy, którzy tego samego chcą i dążą do celu. Tylko w taki sposób można osiągnąć postawione sobie zadanie. Miasto jednogłośnie zadeklarowało się jako użytkownik kościoła (w części znajduje się w nim biblioteka miejska), parafia kościelna przeprowadza w tym obiekcie msze i święta sakralne, natomiast stowarzyszenie wspierające odpowiedzialne jest za ofertę i użytkowanie kulturalne przez mieszkańców. Ostatni kulturalny aspekt odnajduje swoją funkcję w odbudowanym obiekcie, gdyby było inaczej miasto Müncheberg musiałoby zainwestować w dom kultury.
Kościół farny został odbudowany przy pomocy środków Landu Brandenburgii. Trzej użytkownicy spostrzegli szybko, że żaden z nich sam nie podoła zadaniu i stworzyli spółkę administrującą, która dziś pilotuje i towarzyszy wszystkim wydarzeniom.
Pani Panse, na stałe zatrudniona przez spółkę administrującą, jest odpowiedzialna za przebieg, organizację codziennego użytkowania różnych pomieszczeń dla imprez wszelkiego rodzaju, począwszy od wystawy artystów, przez zebranie rady miasta, imprezy urodzinowe, jubileusze firm, wesela, imprezy muzyczne. Do jej zadań należy także stworzenie materiałów promocyjnych. Podczas już 6-letniego stażu pracy wymieniła się z nami swoimi doświadczeniami, które należy w działaniach przy farze gubińskiej.
Są to m.in.:
a) Rozmiar imprez wymaga spełnienia takich wymogów jak np.
– wystarczająca liczba toalet (odpowiedni stosunek kobiety / mężczyźni)
– ruchome krzesła, siedzenia
– możliwość korzystania z ofert obiektu przez niepełnosprawnych
– ogrzewanie, oświetlenie itp.
b) Zabudowania przestrzeni i zaplecze przede wszystkim muszą spełniać funkcję użytkową. Niestety w jej ocenie architektoniczne wizje miały wyższą wartość, niż optymalna koncentracja nad celowością. Jest wiecdużo punktów negatywnych, jak np. zmiana wypalonej żarówki niesie za sobą demontaż innych części, koszt całości 50 EUR, skomplikowane umieszczanie nowych eksponatów na wystawę (metalowe linki, uginające się pod obciążeniem – trudności z wybalansowaniem), wariant stół-krzesło itp. W wielu miejscach skomplikowana technika wymaga rocznie nakładów w wysokości 10.000 EUR na atesty dopuszczające do użytkowania, kontrole jakości, poprawę usterek.
2. Sala koncertowa – kościół Mariacki w Neubrandenburg (300km od Gubina)
Zburzony podczas II wojny światowej kościół w samym sercu miasta (80 % centrum Neubrandenburg było zniszczone) został przeznaczony do odbudowy uchwałą miasta Neubrandenburg od 1976 r. jako hala koncertowa i muzeum sztuki. Odbudowa trwała prawie 15 lat po czym kościół Mariacki zyskał po rekonstrukcji na zewnątrz swój poprzedni wygląd. Od 1989 r. zaczęto rozbudowę sali koncertowej i galerii artystycznej wg planów architekta J. Waltera z Neubrandenburg. Z powodów finansowych zmieniono w 1996 r. koncepcję użytkową i rozpisano przetarg na skalę europejską celem stworzenia sali koncertowej. Koncepcja Fina Pekka Salminena ostatecznie wygrała i została zrealizowana do 2001 r.
W Neubrandenburg byliśmy goszczeni przez zespół 3 fachowców Pana Helmke (były naczelnik urzędu budowlanego miasta), Pana Dr. Schulz (konserwator zabytków) oraz inżyniera budowy. Bardzo rzeczowo i przedstawiając wiele szczegółów z historii odbudowy zostaliśmy wprowadzeni w całą problematykę. Należy zauważyć, że został zrealizowany bardzo imponujący wariant odbudowy. Hala koncertowa robi ogromne wrażenie.
Zrealizowanie założonego celu mogło zostać osiągnięte tylko dlatego, że miasto w pełniową inicjatywę i cel popierało. Główne założenie aby wbudować salę koncertową w kościół, zmusiło do tego aby usunąć wewnętrzne kolumny, a dla samego kościoła konieczne było wyliczenie nowej statyki, wraz z ustaleniem dalszych prac. Całe podłoże i fundamenty kościoła musiały ulec stabilizacji. Na ścianach użyto betonu widokowego (ostatnio metoda popularna, szary beton), który jest drogim elementem wykończeniowym. Podczas oprowadzania po hali koncertowej, słuchając ekspertów ponownie okazało się jak ważne są np. pomieszczenia na zaplecze (stoły, krzesła, przedmioty dla organizacji wystaw), toalety, miejsce na pobyt dla gości podczas przerw w koncercie, garderoby.
W Neubrandenburg gdzie kościół koncertowy mieści 850 widzów jest to zaplecze nieoptymalne i niewystarczające.
W drodze do Chojny (Königsberg/Neumark) zatrzymaliśmy się w Klasztorze Chorin. Tu przyglądaliśmy się przede wszystkim ofercie koncertowej muzycznego lata i miejscu gdzie odbywają się koncerty tj. plac klasztorny. Imponujący kompleks i otoczenie w połączeniu z ośrodkiem wypoczynkowym Schorfheide są dla miast Uckermark, Barnim, Berlin dobrą odskocznią kulturalno-wypoczynkową .
W sklepie klasztornym jest w ofercie wielka ilość produktów i materiałów dla turystów.
4. Kościół farny w Chojnie (130 km od Gubina)
W centrum miasta (7.000 mieszkańców) stoi potężny kościół z wieżą o wysokości
98 m. Pierwsze wrażenie jakie się odczuwa spoglądając na budowlę jeszcze nie jest do końca przekonujące (kościół jest cały czas odbudowywany). Aby określić stan obecnych prac, należy opisać poszczególne punkty:
a) wieża kościoła jest od 2007 r. w części zrekonstruowana (ściany wewnętrzne, okna, daszki) a wczęści nowo zbudowana. To odnosi się szczególnie do stopni schodów i stropów w wieży.
b) W korpusie głównym wiele rzeczy zostało odbudowanych w pierwotnej formie, jednak nie można odnaleźć klarownej linii postępowania odbudowy bez dalszego komentarza wyjaśniającego.
c) Mimo trwania budowy wygląda na to, że są tam przeprowadzane imprezy i wydarzenia kulturalne, co z uwagi na stan techniczny i wymogi bezpieczeństwa może budzić wątpliwości..
d) Stowarzyszenie wspierające odbudowę z siedzibą w Hannowerze znajduje się daleko od wydarzeń, kościół i miasto Chojna we wspólnym działaniu nie dokońca się odnalazły. Koncepcja, ostateczne użytkowanie w mieście, które posiada już 4 kościoły, nie mogłą niesetety zostać przedstawiona. Na temat złożoności problematyki zostanie nawiązany dialog z niemieckim stowarzyszeniem wspierającym z Hannoweru.
Podsumowanie wymiany informacji i doświadczeń, wyciągnięte wnioski:
1. zespół zainteresowanych stworzony z miasta, parafii kościelnej i stowarzyszenia wspierającego musi zorganizować, finansować i organizować odbudowę.
2. Byłoby dobrze, jeśli miasto przewidzi i zagwarantuje trwałe, powtarzające się częściowe użytkowanie obiektu(np. biblioteka, sala koncertowa, zastępstwo dla domu kultury), aby móc stale zdobywać przychody.
3. Koszty utrzymania i użytkowania obiektu po odbudowie będą powstawały i przez zadania (imprezy), oraz udostępnienie środków przez użytkowników będzie zabezpieczona ich spłata. Model dla wyjścia z sytuacji może być stworzenie Kulturalnej sp z.o.o.
4. Prace budowlane oraz planowanie kolejnych etapów muszą stale odnosić się do kopcencji użytkowej. Szczególnie należy zwracać uwagę na wystarczającą ilość pomieszczeń gospodarczych (krzesła, stoły, garderoby, magazyny), ilość toalet (proporcje mężczyźni / kobiety) na przyjazność w użytkowaniu, naprawach i codziennym życiu. Nie każde architektonicznie ładne rozwiązanie jest praktycznym rozwiązaniem.
5. Towarzyszenie odbudowy i kierownictwo jej powinno należeć do kompetencji i odpowiedzialności miejskiego urzędu budowlanego lub kościelnego urzędu budowlanego. Tylko w taki sposób można zagwarantować kontynuację i dobrą jakość wykonania pracy.
