Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 listopada 2024 r. (Dz.U. z 2024 r., 1734) „Rokitno – Sanktuarium Matki Bożej Rokitniańskiej” zostało uznane za pomnik historii. Rozporządzenie weszło w życie w dniu 27 listopada 2024 r. Jak wskazano w treści rozporządzenia: Celem ochrony pomnika historii, jest zachowanie, ze względu na wartości historyczne i kulturowe, barokowego kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Rokitniańskiej, ważnego ośrodka kultu maryjnego trwającego nieprzerwanie od drugiej połowy XVII wieku na terenach historycznego zachodniego pogranicza Państwa Polskiego. Granicę pomnika historii „Rokitno – Sanktuarium Matki Bożej Rokitniańskiej” wyznacza obrys kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Rokitniańskiej znajdującego się na działce ewidencyjnej nr 126/2.
Według tradycji powstanie kościoła parafialnego na terenie Rokitna miało miejsce w 1333 roku, choć najstarsza wzmianka odnosząca się do wsi Rokytno pochodzi z 1378 roku. W czasie reformacji, w XVI w. kościół przez krótki czas znajdował się w rękach protestantów. W 1661 roku przejął go bledzewski konwent cysterski. W 1669 roku z inicjatywy opata bledzewskiego Kazimierza Jana Opalińskiego z Bledzewa do kościoła w Rokitnie przeniesiono szesnastowieczny obraz Matki Boskiej datowany na połowę XVI wieku, przypisywany nieznanemu artyście, przypuszczalnie ze szkoły niderlandzkiej. W 1670 roku obraz ten został uznany za cudowny. Odtąd Rokitno stało się miejscem licznych pielgrzymek. W 1707 roku opat Józef Gurowski przystąpił do budowy świątyni, co wiązało się z szerzącym się kultem Matki Boskiej Rokitniańskiej. Budowli tej nie dokończono i w końcu rozebrano. Dopiero w 1746 roku, po podjęciu starań przez ówczesnego opata bledzewskiego, przystąpiono do budowy nowego kościoła według projektu Karola Marcina Frantza. Zakończenie tej inwestycji nastąpiło dziesięć lat później za czasów opata Józefa Loki, dzięki któremu ufundowano bogate wyposażenie i wystrój świątyni. W 1796 roku, po sekularyzacji dóbr klasztornych Rokitno przeszło na własność państwa pruskiego. W czasach zaborów do cudownego obrazu Matki Bożej pielgrzymowali – Polacy, którzy mieszkali w okolicach Rokitna. Po II wojnie światowej kościół w Rokitnie stał się głównym ośrodkiem kultu maryjnego na terenie diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.
Uznanie za pomnik historii jest jedną z form ochrony zabytków wskazanych w art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Jest ona zarezerwowana dla zabytków nieruchomych o wyjątkowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Polski. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporządzenia, może uznać za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, określając jego granice.
Kamila Domagalska
