Wpisano do rejestru zabytków stanowisko archeologiczne Nowy Dworek, gm. Świebodzin (st. 22; AZP 53-14/22)

Decyzją Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytów z dnia 10 stycznia 2019 r. do rejestru zabytków wpisano wczesnośredniowieczne grodzisko o powierzchni 1,29 ha usytuowane w północno-wschodniej części Jeziora Paklicko Wielkie w miejscowości Nowy Dworek, gmina Świebodzin (działki o nr ewidencyjnych 19/1, 329), składające się z nadziemnych, podziemnych i podwodnych nawarstwień kulturowych.
Stanowisko nr 22 w Nowym Dworku znane było już w okresie przedwojennym. Na jego powierzchni odkryto wówczas luźne znalezisko (nóż) o nieokreślonej chronologii. Prawdopodobnie ze względu na niedostępność terenu, w ramach programu Archeologicznego Zdjęcia Polski w 1988 r. nie zostało zweryfikowane i jako stanowisko archiwalne funkcjonowało do 2018 r., kiedy to w oparciu o analizę numerycznego modelu terenu oraz prospekcję terenową zostało odkryte na nowo przez archeologów z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierownictwem prof. dr hab. W. Chudziaka i dr. R. Kaźmierczaka. We wrześniu 2018 r. przeprowadzono sondażowe badania archeologiczne, które potwierdziły antropogeniczne konotację tego terenu. Jednym z postulatów konserwatorskich było objęcie przedmiotowego stanowiska archeologicznego ochroną prawna poprzez wpis do rejestru zabytków.
Na podstawie dotychczasowych badań archeologicznych zweryfikowano rodzaj stanowiska archeologicznego, które ze względu na własną, charakterystyczną pierścieniowatą formę terenową, zaliczyć należy do grupy wczesnośredniowiecznych grodzisk nizinnych. Terminem grodzisko określa się relikty grodów, tj. osad obronnych, otoczonych pierścieniami umocnień ziemno-drewnianych. Wzniesienie tego typu założenia wymagało ogromnego wysiłku oraz rozbudowanej struktury społecznej. W trakcie wykopaliskowych badań archeologicznych ustalono, że przedmiotowy obiekt należy wiązać z fazą przedpaństwową osadnictwa na terenie Ziemi Lubuskiej. Na podstawie analizy typowo-porównawczej, chronologię grodziska należałoby określić na 2. połowę VIII- i co najmniej początek 1. połowy IX w. W materiale ceramicznym dominują głównie niezdobione formy typu Sukow i Menkendorf. Gród wykorzystywany był prawdopodobnie także w X w., o czym świadczą pojedyncze znaleziska naczyń typu Tornow A i G. Jak ustalano w trakcie rekonesansu podwodnego, zabytki ruchome oraz pozostałości konstrukcji drewnianych zalegają także na dnie Jeziora Paklicko Wielkie. Dzięki przeprowadzonym przez M. Krąpca badaniom dendrochronologicznym i datowaniom radiowęglowym dwóch próbek pobranych z pali dębowych, znajdujących się na dnie jeziora, uzyskano także dwie daty bezwzględne: 839 r., która wskazuje na starszą fazę użytkowania grodu oraz drugą, którą w przybliżeniu można określić na XII-XIII w., co wskazuje, że miejsce to wykorzystywane było także w schyłkowych fazach wczesnego średniowiecza.
Chronologia stanowiska Nowy Dworek 22 koresponduje z ramami czasowymi funkcjonowania innych wczesnośredniowiecznych punktów osadniczych znajdujących się w mikroregionie związanym z Jeziorem Paklicko Wielkie oraz mniejszymi zbiornikami wodnymi zlokalizowanymi w okolicach miejscowości Nowy Dworek. Pośród znanych stanowisk archeologicznych wymieć można m.in. stanowisko Nowy Dworek 22 stanowiące wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, w którego skład wchodzi  wyspa wraz z reliktami dookolnych nabrzeży i pomostów oraz relikty przeprawy mostowej, które zostało wpisane do rejestru zabytków pod nr L-90/C decyzją Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dn. 22 czerwca 2018 r.
Stanowisko usytuowane w północno-zachodniej części strefy litoralnej Jeziora Paklicko Wielkie, wchodzącego w skład Pojezierza Łagowskiego będące pozostałością wczesnośredniowiecznego grodu, dostarczyło cennych informacji dotyczących przedpaństwowego osadnictwa Słowian Zachodnich. Z uwagi na swoją formę terenową oraz znaczenie dla historii Polski, posiada ono bardzo duże wartości naukowe, historyczne i kulturowe.