Kożuchów – Dwór

Założenie podworskie usytuowane jest na północno-wschodnim obrzeżu miasta, po za­chodniej stronie ul. Garbarskiej, pod nr 39. Dawniej teren ten znajdował się poza obrę­bem administracyjnym Kożuchowa i należał do wsi Podbrzezie Dolne. Dwór ustawiony jest szczytem do wspomnianej wyżej ulicy. Budynek oddzielony jest od drogi ogrodzeniem z murowaną bramą wjazdową i furtką. Od południa i zachodu do dworu przylega częścio­wo zabudowane podwórze gospodarcze, a od północy ogród. Obecnie budynek jest nie­użytkowany i należy do osoby prywatnej.

Pierwsza udokumentowana informacja dotycząca Podbrzezia Dolnego pochodzi z koń­ca XIII wieku. W 1405 roku właścicielem wsi był Johann Frankinfurd, a następnie rodzi­na von Unruh. W XVI wieku dobra należały kolejno do rodów von Schönaich i von Re­chenberg. W 1609 roku Georg von Rechenberg zbył swoje prawa lenne Joachimowi von Stentsch z Przytoku. Po śmierci Joachima von Stentsch w 1611 roku sukcesorem dóbr został jego syn Joachim. Prawdopodobnie z jego inicjatywy zbudowana została pierwsza siedziba mieszkalna na terenie drugiego majątku. W 1734 roku po bezpotomnej śmier­ci ostatniego męskiego przedstawiciela klanu von Stentsch dobra przeszły na Annę Eli­zabeth von Schweinichen z domu Stentsch, a następnie jej syna Ernsta Rudolpha. W 2. poł. XVIII wieku majątek przejęła rodzina von Böhme, która zawiadywała nim do 1813 roku. W tym czasie przeprowadzony został remont dworu, w trakcie którego przebudowa­no dach, na elewacjach wykonano detal o formach klasycystycznych oraz wymieniono sto­larkę głównych drzwi. Ponadto zbudowano bramę wjazdową prowadzącą na dziedziniec oraz niski murek przed fasadą ozdobiony wazami i kulami. W 1813 roku posiadłość na­była rodzina Scherdtfeger. W 1845 roku właścicielem był Carl Gottlib Scherdtfeger – ku­piec i komisarz kożuchowskiego okręgu, a po jego śmierci żona. Około połowy XIX wie­ku z inicjatywy Carla Gottliba Scherdtfeger przebudowano dwór, dostawiając od zachod­niej elewacji trzykondygnacyjną przybudówkę, przekrytą dachem płaskim schowanym za krenelażem. Elewacje nie były tynkowane. Dobudowany aneks nawiązywał do form mod­nego wówczas stylu neogotyku. W 1874 roku na mocy testamentu majątek przeszedł w ręce Richarda von Schwerdtfeger, który zawiadywał nim do początku XX stulecia. Oko­ło 1908 roku majątek objął Max von Schwerdtfeger. W 1912 roku dach dworu uległ spa­leniu. Wówczas przeprowadzona została kolejna przebudowa dworu, w wyniku której ro­zebrano częściowo dobudówkę, rozciągając nad całym budynkiem nowy dach. Od 1921 roku posiadłość należała do wdowy po Maxie von Schwerdtfeger – Hildy, która w latach 1937-1945 prowadziła majątek wspólnie z synem. Po wojnie majątek przejął Skarb Pań­stwa, a następnie zorganizowano w nim PGR. W dworze urządzono biura i mieszkania dla pracowników zakładu. Na początku lat 90. XX wieku dawny majątek przeszedł na wła­sność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa z siedzibą w Zielonej Górze. W krótkim czasie PGR zostało przekształcone w Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa. W połowie lat 90. XX wieku gospodarstwo wydzierżawiono, a w styczniu 2003 roku całe założenie na­była osoba prywatna.

Dwór wzniesiony został prawdopodobnie ok. 1615 roku. Obecna jego forma nawią­zuje do stylu klasycystycznego. Budowla rozplanowana jest na rzucie wydłużonego pro­stokąta z przybudówką od strony zachodniej. Fasada zwrócona jest w kierunku północ­nym. Dwukondygnacyjna bryła częściowo jest podpiwniczona, przekrywa ją dwuspado­wy, mansardowy dach z lukarnami. Od zachodniej strony przylega do niej dwukondy­gnacyjna dobudówka nakryta dachem pulpitowym, mieszcząca boczną klatkę schodo­wą. Elewacja frontowa jedenastoosiowa zaakcentowana jest w centralnej części sześcio­osiową wystawką, zamkniętą trójkątnym szczytem, przekrytą dwuspadowym dachem. W piątej osi od wschodu umieszczone jest główne wejście. Elewacje podzielone są ho­ryzontalnie przez profilowany gzyms wieńczący oraz nadokienny w wystawkach. Otwór drzwiowy zamknięty koszowo, ujęty jest gładką opaską z naczółkiem. Otwory okien­ne zamknięte prosto, na wysokości piętra obwiedzione analogicznym detalem jak drzwi, a w wystawkach gładką listwą. Pozostałe elewacje pod względem podziałów i dekoracji opracowane zostały analogicznie.

W budynku zachowała się w oryginalna stolarka okienna, a we wnętrzu stolarka drzwiowa, snycerka klatki schodowej oraz posadzki: ceramiczne i drewniane.