Szukaj

Polityka prywatności
projekt i realizacja Carbo Media

Książ Śląski – Dwór

Założenie dworskie w Książu Śląskim usytuowane zostało pośrodku wsi, u styku dwóch dróg, głównej Zielona Góra – Kożuchów oraz prostopadłej do niej, prowadzącej do wsi Jeleniów. Naprzeciwko założenia, po drugiej stronie głównej drogi, znajduje się otoczo­ne kamienno-ceglanym murem miejsce, gdzie dawniej wznosił się kościół o średniowiecz­nej metryce. Dwór zwrócony jest tylną elewacją do drogi głównej, od której oddziela go murowane ogrodzenie. Na teren założenia folwarcznego prowadziła od strony północno-wschodniej dwuskrzydłowa brama wjazdowa, której pozostałością są dwa ceglane, otynko­wane filary. Podwórze gospodarcze założone jest na planie prostokąta, którego wschodnią pierzeję zamyka dwór. Nie istnieją już budynki gospodarcze, które niegdyś znajdowały się w południowej części założenia. Obecnie w zabytku znajduje się sześć lokali mieszkalnych. Część z nich jest w posiadaniu Gminy Kożuchów, pozostałe wykupili mieszkańcy.

Pierwsza wiadomość o należących do sołectwa zabudowaniach pochodzi z roku 1836, kie­dy to piorun uderzył w należącą do sołtysa stodołę. Mimo iż, jak zaznaczono, wszyst­kie budynki były murowane i zaopatrzone w piorunochrony, stodoła spłonęła. Właścicie­lem sołectwa był wówczas Erdmann. Z roku 1873 pochodzi informacja o kolejnym wła­ścicielu majątku – był nim hrabia Schack von Wittenau z Dziadoszyc. W 1886 roku wieś przechodzi w ręce Heinricha Werndt. W latach 1902-1917 władał nim Max Greulich. W 1921 roku majątek został podzielony na dwie części, z których część określana jako Freygut – dawne sołectwo, należała do Kurta Ihssena, od 1926 roku do Otto Haussmana, a od 1933 do 1944 do Hermanna Walzera.

Dwór powstał prawdopodobnie ok. 1800 roku. Rozwiązania architektoniczne zastosowa­ne w obiekcie, mimo tradycyjnej bryły nawiązującej do barokowych dworów bądź pleba­ni z przełomu XVII i XVIII wieku, zostały zaczerpnięte z obiektów wznoszonych ok. 1800 roku przez Christiana Valentego Schultza. Był to architekt wykształcony i działający w śro­dowisku poczdamskim, związany z Dolnym Śląskiem, w latach 1784-1804 dyrektor urzę­du budowlanego w Głogowie. Jednym ze wzniesionych przez niego obiektów jest pałac w Stypułowie Dolnym, pochodzący z 1800 roku. Architekt zastosował w nim te same roz­wiązania, które występują w Książu Śląskim. Jest to sposób rozczłonkowania fasady, trój­kątny naczółek oraz portal z hemisferycznie przesklepioną niszą ozdobioną rozetami.

Dwór założony jest na planie prostokąta, zwrócony elewacją frontową w stronę podwórza gospodarczego. Jest to podpiwniczony, dwukondygnacyjny budynek kryty wysokim da­chem czterospadowym. Fasada obiektu jest siedmioosiowa. Jej środkowa partia o trzech osiach, zaakcentowana została pozornym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym tympano­nem. Otwory okienne ryzalitu ujęte czterema lizenami, biegnącymi przez całą wysokość budynku, umieszczone są w trzech wydłużonych, cofniętych względem lica muru płasz­czyznach. Między oknami przyziemia a piętra umieszczone są prostokątne płyciny o szero­kości otworów okiennych. Główne wejście do budynku mieści się w konchowo przeskle­pionej wnęce. Pierwotnie podniebie konchy podzielone było listwami na zmniejszające się pola, z których każde wypełniała rozeta. Obecnie brakuje listew oraz kilku rozet. Drzwi wejściowe są drewniane, dwuskrzydłowe, płycinowe, zdobione u góry girlandami. Otwory okienne fasady umieszczone są w cofniętych płaszczyznach obejmujących po dwa okna.

Pozostałe elewacje są gładko opracowane z zaznaczoną jedynie partią niskiego cokołu i gzymsem podokapowym. We wschodniej elewacji, w dwóch środkowych osiach, pomię­dzy oknami parteru i piętra znajdują się prostokątne płyciny, analogiczne do fasady. W za­chodniej części elewacji południowej znajduje się dobudówka w formie murowanego gan­ku, krytego daszkiem dwuspadowym. W ganku umieszczone jest boczne wejście do obiek­tu. Do elewacji południowej, w latach 90. XIX wieku, dostawiono przybudówkę, sięgającą połowy wysokości pierwszej kondygnacji, nakrytą dachem pulpitowym.

Układ wnętrz jest dwutraktowy. Główne wejście prowadzi do przesuniętej z osi sieni, mieszczącej prowadzącą na piętro klatkę schodową. W przyziemiu budynku są zlokali­zowane pomieszczenia o dwojakim charakterze. Północna, przesklepiona część, stanowi­ła pomieszczenia gospodarcze wraz z „czarną kuchnią” i zejściem do piwnicy. W części po­łudniowej znajdowały się dwa znacznych rozmiarów wnętrza, mieszczące pierwotnie wy­szynk i sołecką salę rozpraw. Po roku 1945 pomieszczenia te zostały podzielone ścianami działowymi, tworząc w sumie w dwóch traktach po trzy amfiladowo ułożone lokale. Pię­tro mieściło mieszkanie sołtysa. Układ piętra budynku jest również dwutraktowy, podob­nie jak w przyziemiu, w trakcie frontowym sień przesunięta jest z osi. We wnętrzu ocalała, pochodząca z czasów budowy, klasycystyczna stolarka. Główną ozdobą drewnianej klatki schodowej jest balustrada schodów. Składa się ona z umieszczonych naprzemian odcinków prostych tralek oraz przenikających się elips.

Po roku 1945 obiekt znajdował się w posiadaniu PGR. Wówczas podzielono wnętrza na mniejsze lokale mieszkalne. Pomieszczenia znajdujące się w północnej części przyziemia użytkowane były jako biura, które po likwidacji PGR zamieniono na mieszkanie. Podczas remontu elewacji w 1968 roku, obejmującego położenie nowego tynku, częściowo zatar­to dawne podziały elewacji, wstawiono nową stolarkę okienną, nie zachowującą historycz­nych podziałów, usunięto kute kraty zabezpieczające otwory okienne.

Zobacz również

Rokitno – bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Rokitniańskiej

Kościół w Rokitnie należy do wybitnych przykładów sakralnej architektury doby baroku w Polsce. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1378

Żagań, powiat żagański – Kaplica Grobu Bożego (ul. Księżnej Żaganny 16)

Położona obok kościoła Nawiedzenia NMP, jest repliką kaplicy w Görlitz, wzorowanej na grobie Chrystusa w Jerozolimie. Powstała w 1598 z

Zobacz również

Skip to content