Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Janczewie gm. Santok, pow. gorzowski
Położona na Wysoczyźnie Gorzowskiej, przy drodze prowadzącej z Santoka do Gorzowa Wielkopolskiego wieś Janczewo, pierwotnie posiadała układ owalnicowy. Obecnie jest on nieco zatarty poprzez późniejszy rozwój miejscowości na osi północ – południe. W centrum wsi, na nieznacznym wzniesieniu zbudowany został kościół. Pierwotnie działka wokół pełniła rolę cmentarza, obecnie uporządkowana, zachowała fragmenty starodrzewu. Całość terenu wygrodzona była niegdyś XIX-wiecznym murem ceglanym.
Wzmiankowana w 1337 r. miejscowość „Jansfelde” obejmowała 69 łanów, z których 4 należały do rodziny Wulkow, a 4 do miejscowego proboszcza. Istnieją zatem dość oczywiste przesłanki do stwierdzenia, że już w okresie średniowiecza znajdował się tutaj kościół. Był on zapewne obiektem drewnianym, najprawdopodobniej zlokalizowanym w miejscu obecnego. Nie wiemy czy informacja z 1735 r. o zniszczeniu kościoła w skutek pożaru dotyczy budowli średniowiecznej czy późniejszej. Najprawdopodobniej mieszkańcy Janczewa adaptowali dla potrzeb nowego wyznania protestanckiego istniejącą już budowlę. Niemniej jednak, w 1737 r. został wzniesiony nowy kościół w konstrukcji szkieletowej. Jego fundatorem był ówczesny właściciel majątku w Janczewie – Ludolf von Schöning. Zarówno data budowy, jak i inicjały ofiarodawcy zostały umieszczone na chorągiewce wieńczącej wieżę. Wiadomo także, że Ludolf von Schöning zafundował dwa dzwony. Najprawdopodobniej jego rodzina wyposażyła kościół w ołtarz ambonowy. Przemawiają za tym umieszczone na nim herby rodziny. W okresie tym pastorem w Janczewie był mieszkający w pobliskim Gralewie, Georg Friedrich Adolphi, kolatorami zaś Christian Meyer oraz Michael Schultze. W roku 1844 majątek ziemski w Janczewie stał się na krótko własnością hrabiowskiej rodziny von den Schulenburg-Lieberose. W 1853 przejęła go rodzina von Carnap- Bornheim. W okresie tym znacząco zwiększyła się liczba ludności Janczewa. Na początku wieku XIX miejscowość zamieszkiwały 242 osoby, w połowie stulecia zaś 522. W roku 1880 przystąpiono do remontu kościoła, w trakcie którego między innymi przemurowano ścianę wschodnią. Kilka lat później uporządkowano teren przykościelny i założono na nim niewielki park. Z roku 1921 pochodzą informacje na temat restauracji wnętrza.
Pierwotnego obrysu kościoła nie znamy ze względu na przemurowanie ściany wschodniej w 2. poł. XIX w. Obecnie założony jest na rzucie prostokąta zorientowanego na osi wschód – zachód. Od strony północnej wprowadzono przybudówkę na rzucie prostokąta, od zachodu, niezwiązaną konstrukcyjnie z korpusem, kwadratową wieżę. Do wschodniej ściany przylega prostokątny aneks. Nie można wykluczyć, iż pierwotnie zamknięcie części wschodniej było wieloboczne, podobnie jak w innych datowanych na ten okres szkieletowych kościołach regionu. Na rozczłonkowaną bryłę kościoła składa się korpus nawowy nakryty dachem trójpołaciowym, przybudówki, także kryte dachami trójpołaciowymi oraz wysoka wieża mająca formę trzech brył: prostopadłościanu, latarni w kształcie graniastosłupa i ostrosłupowego hełmu. Nie można wykluczyć, iż obecne ukształtowanie latarni wieży i ostrosłupowego hełmu jest historyzującą kreacją pochodzącą z XIX stulecia. Ściany korpusu zostały posadowione na wysokim fundamencie. Wtórne jest podwyższenie podmurówki o 3-4 warstwy cegieł. Zapewne wiąże się to z wymienianą zniszczonych końcówek słupów konstrukcji. Większość podwalin także została wymieniona. Na uwagę zasługuje, charakterystyczne dla rozwiązania konstrukcyjnego w Janczewie, cofnięcie rygli spinających słupy w stosunku do lica ściany i przysłonięcie ich tynkiem. Tworzy to zupełnie odmienną kompozycję elewacji historycznych o silnych pionowych akcentach. Elewacje współczesnej przybudówki, pozbawione dekoracji, pokryte zostały gładkim tynkiem.
Wnętrze w części pierwotnej salowe, zachowało zasadniczo swój pierwotny charakter. Pozostawiono oryginalny przebieg empor oraz umieszczoną nad wejściem, przy ścianie północnej lożę kolatorską. Jakkolwiek zarówno empory, jak i loża zostały pozbawione części detalu. W powojennych latach zdemontowano kosz ambonowy ołtarza, jednak nadal ołtarz stanowi najbardziej wartościowy element wyposażenia. Na emporze zachodniej zachowały się również pochodzące z 1904 r. organy firmy B. Grümberg ze Szczecina i fisharmonia wykonana w Lipsku przez spółkę Gebrüder & Co na początku XIX stulecia.
Bezpośrednio po wojnie przystąpiono do adaptacji wnętrza protestanckiego kościoła na akcentach. Elewacje współczesnej przybudówki, pozbawione dekoracji, pokryte zostały gładkim tynkiem. Wnętrze w części pierwotnej salowe, zachowało zasadniczo swój pierwotny charakter. Pozostawiono oryginalny przebieg empor oraz umieszczoną nad wejściem, przy ścianie północnej lożę kolatorską. Jakkolwiek zarówno empory, jak i loża zostały pozbawione części detalu. W powojennych latach zdemontowano kosz ambonowy ołtarza, jednak nadal ołtarz stanowi najbardziej wartościowy element wyposażenia. Na emporze zachodniej zachowały się również pochodzące z 1904 r. organy firmy B. Grümberg ze Szczecina i fisharmonia wykonana w Lipsku przez spółkę Gebrüder & Co na początku XIX stulecia. Bezpośrednio po wojnie przystąpiono do adaptacji wnętrza protestanckiego kościoła na potrzeby religii katolickiej. Usunięto ambonę z ołtarza i przysunięto go do szczytowej ściany wschodniej. Poświęcenia dokonano 21 września 1945 r. W latach 80. XX w. do ściany wschodniej dostawiono aneks mieszczący zakrystię i salkę katechetyczną. Zmieniło to znacząco bryłę kościoła. Wówczas też wykonano nowe tynki ścian zewnętrznych i odświeżono wnętrze. W roku 2004 przeprowadzono gruntowny remont zabytku.
