Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Kalsku gm. Przytoczna, pow. międzyrzecki
Kalsko, położone niedaleko od Międzyrzecza, przy lokalnej drodze prowadzącej do Rokitna i Przytocznej rozwinęło się jako wieś owalnicowa. W centrum miejscowości, na północno-wschodnim krańcu nawsia, wzniesiono kościół zorientowany na linii E – W. Teren przykościelny otoczono kamiennym murem. Pierwotnie kościół otaczał cmentarz.
Wieś posiada metrykę średniowieczną i w źródłach opisywana jest jako własność rycerskiego rodu Niałków z Chyciny. W 1390 r. miejscowość wraz z pięcioma jeziorami sprzedana została klasztorowi cysterskiemu w Zemsku, przeniesionemu na początku XV w. do Bledzewa. Wzniesiony w Kalsku kościół posiadał rangę parafialnego, jednak w 1508 r. wcielony został do parafii w Rokitnie. Czas budowy pierwotnego kościoła pozostaje nieznany. Z akt wizytacji z 1640 r. wynika, że nie miał wezwania i nie był konsekrowany. Gdy cystersi przejęli parafię w Rokitnie, w 1661 r. wznieśli nową budowlę pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła. Konsekracji dokonano w 1669 r. W roku 1688 w Kalsku wybuchł pożar, który zniszczył większość zabudowań wraz ze świątynią. Odbudowano ją w latach 1692-1693 ze składek mieszkańców wsi i pomocy udzielonej przez Jana Białobłockiego – opata bledzewskiego. Budowlę wzniesiono w konstrukcji zrębowej. W XVIII w. otoczono ją dodatkową szkieletową konstrukcją zewnętrzną. W połowie XIX w. bryłę kościoła wzbogacono o murowaną zakrystię usytuowaną od strony północnej. W okresie tym wymieniono stolarkę okienną i zlikwidowano wejście w ścianie południowej.
Kościół wzniesiono jako jednonawowy, z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od strony północnej znajduje się wtórnie dobudowana zakrystia na rzucie prostokąta, od zachodu kruchta na rzucie kwadratu. Zwartą bryłę świątyni urozmaica wieża wyprowadzona ponad połać dachową od strony zachodniej. Ściany kościoła wzniesione zostały w dwóch etapach – pierwotnie w konstrukcji zrębowej ujętej następnie w konstrukcję szkieletową. Takie rozwiązanie jest wyjątkowe na obszarze obecnego województwa lubuskiego. W literaturze przedmiotu określane jest jako konstrukcja przysłupowa, charakterystyczna dla terenu Wielkopolski, z którą historycznie Kalsko jest związane. Elementami unikatowymi w architekturze drewnianej są owalne okna, występujące we wschodniej elewacji prezbiterium.
Wnętrze kościoła z widoczną konstrukcją zrębową, przekryte zostało nagim stropem belkowym, obecnie przesłoniętym wtórnymi deskami. Prezbiterium oddzielono od nawy ścianą łuku tęczowego o nieregularnym wykroju. Belkę tęczową ozdobiono profilowaniem. Po stronie zachodniej wprowadzono drewnianą emporę muzyczną. Zachowane wyposażenie pochodzi głównie z XVIII w. Ołtarz główny jest późniejszy – dziewiętnastowieczny.
Powojenne losy świątyni, jak wielu innych, nie zostały dokładnie udokumentowane. W latach 60. wzniesiono od strony zachodniej murowaną kruchtę w miejscu wcześniejszej – drewnianej. W kolejnych latach przełożono dachówkę i wykonano nowe tynki zewnętrzne, jak również zakonserwowano ściany zrębowe.
