Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Witaszkowie gm. Gubin, pow. krośnieński
Witaszkowo położone jest w pobliżu trasy Gubin – Lubsko, pomiędzy Stargardem Gubińskim a Wierzchnem. Dominantę architektoniczną wykształconej w układzie ulicowo-placowym miejscowości stanowi kościół filialny. Położona przy głównym placu wioski świątynia wzniesiona została na płaskim terenie wydzielonym od pozostałej zabudowy wsi drewnianym płotem. Po południowo-zachodniej stronie kościoła postawiono niewielką, neogotycką kapliczkę drewnianą, w pobliżu której ustawiono współczesną figurę Chrystusa usytuowaną na XIX-wiecznym postumencie. Granicę działki kościelnej podkreśla nieliczna wysoka roślinność.
Witaszkowo jest miejscowością o wczesnej metryce. Wzmiankę o niej i innych dziewięciu osadach w obwodzie Niemczy Łużyckiej (dziś Polanowice) zawiera dokument z 1000 roku, mówiący o przekazaniu przez cesarza Ottona III tego obszaru klasztorowi w Nienburgu. W XII w. w jego posiadanie wszedł klasztor benedyktynek w Gubinie. Od wieku XIV do XVI Witaszkowo stanowiło własność rodziny von Dallwitz a następnie rodu von Beldreich. W roku 1578 stało się własnością Schönaichów. Niestety, nie posiadamy informacji na temat świątyni, która już wówczas mogła istnieć w obrębie miejscowości. Obecny kościół powstał w 1749 r. Niewiele mamy wiadomości na temat historii budowlanej obiektu, nie znamy jego budowniczego. Fundatorami byli niewątpliwie Schönaichowie z Gębic, którzy władali dobrami do 1945 r. Pewną przesłankę do historii obiektu stanowi data 1813 umieszczona na chorągiewce. Zapewne została wykonana jako upamiętnienie bliżej nieznanych prac przy świątyni. Kolejną informację daje zachowany na rozporze więźby dachowej napis – rok 1863. Przypuszczać należy, iż w tym okresie przeprowadzono prace remontowe więźby dachowej, polegające na wymianie części jej elementów. Późniejsze remonty dotyczyły zapewne wnętrza kościoła. Pomiędzy rokiem 1909 a 1939 (prawdopodobnie w 1909), wykonano malarskie opracowanie na drewnianych elementach kościoła w strefie gzymsu oraz zwieńczenia ścian.
Kościół wzniesiony został na planie prostokąta z zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Zwartą bryłę świątyni nakryto dachem wielospadowym wzbogaconym czworoboczną sygnaturką. Ściany kościoła osadzone na otynkowanym cokole wzniesiono w konstrukcji szkieletowej, z wypełnieniem ceglanym pokrytym tynkiem. Elewacja zachodnia ukształtowana została symetrycznie przez osiem słupów połączonych krótkimi ryglami, umieszczonymi na jednym poziomie. Za pomocą par zastrzałów wprowadzono dodatkowe wzmocnienie w skrajnych osiach ściany. Całość zwieńczono profilowanym gzymsem. W osi środkowej wprowadzono główne wejście do kościoła w postaci z jednoskrzydłowych drewnianych drzwi. Płaszczyznę elewacji północnej artykułowano dziesięcioma słupami spiętymi górą profilowanym gzymsem, niżej połączonymi krótkimi ryglami i dodatkowo wzmocnionymi zastrzałami w poszczególnych osiach. Elewacje ożywiają cztery wąskie prostokątne okna dziesięciopolowe. Elewację wschodnią tworzą ściany trójbocznie zamkniętego prezbiterium zwieńczone profilowanym gzymsem. Zakomponowano ją symetrycznie z ośmiu słupów wprowadzając na środkowej osi analogiczne do pozostałych, okno. Ściany skośne elewacji wzmocniono zastrzałami. Północną elewację ukształtowano podobnie do południowej, wprowadzając dodatkowo osadzony w konstrukcji ścian otwór wejściowy.
Salowe wnętrze kościoła przekryte zostało drewnianym nagim stropem belkowym. Od strony zachodniej usytuowano emporę wspartą na ośmiu słupach, uformowaną w kształt litery U. Balustradę empor wykonano w konstrukcji ramowo-płycinowej po stronie południowej i północnej, od strony zachodniej wprowadzono balustradę deskową. Konstrukcję empor zamknięto górą profilowaną belką i dodatkowo wzmocniono wygiętymi mieczami. Na emporę prowadzą jednobiegowe drewniane schody. We wnętrzu kościoła zachowała się ceramiczna posadzka pochodząca prawdopodobnie z XIX w. oraz osadzone w niej płyty inskrypcyjne. W świątyni znajduje się także ołtarz datowany na rok 1596 z antepedium przedstawiającym scenę „Ostatniej Wieczerzy” oraz XVIII-wieczne ławki.
Bezpośrednio po II wojnie światowej przez wiele lat nie podejmowano znaczących prac przy kościele. Około 1975 r. wymieniono pokrycie z dachówki na blachę ocynkowaną. W roku 1978 (lub w 1988) wymieniono stolarkę okienną. W roku 1989, ze względu na postępujące niszczenie konstrukcji wprowadzono do prezbiterium wzmocnienia dwuteownikami. Na początku lat 90. świątynię otynkowano mocnym tynkiem cementowym typu „baranek”, zatracając tym samym pierwotny wygląd kościoła. Dopiero w ostatnich latach rozpoczęto szeroko zakrojone sukcesywne prace badawcze i remontowe. Wykazano, iż poza czytelnymi dotychczas ingerencjami w konstrukcję, w ubiegłych latach częściowo wymieniono wypełnienia pól na cegłę współczesną. W trakcie remontu ścian w 2008 r. odsłonięto ślady opracowań malarskich zachowanych na drewnianej konstrukcji wewnątrz świątyni, pochodzące z początku XX w. Przywrócono także pierwotny wygląd ścian kościoła odsłaniając szkieletową konstrukcję. W roku 2009 zakończono również prace w zakresie remontu więźby dachowej i wymiany pokrycia dachowego na dachówkę ceramiczną karpiówkę.
