Instrument będący przedmiotem naszego zainteresowania powstał w roku 1795. Ta imponująca data nadaje organom, o których mowa, znamiona najstarszych organów piszczałkowych w województwie lubuskim. Ich budowniczym był Samuel Gottlob Meinert z Wlenia (Lähn), który na potrzeby parafii ewangelickiej postawił organy z jednym manuałem i pedałem. Są one obecnie na wyposażeniu kościoła katolickiego pw. Matki Bożej Królowej Polski w Świdnicy. Instrument wraz z prospektem i szafą (obudową) wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem: L-B-56.
Stół gry świdnickich organów wmontowany jest we frontową część szafy organowej (prospekt), tyłem do ołtarza. Oryginalna klawiatura manuałowa posiada okładziny z drewna hebanowego na klawiszach diatonicznych oraz okładziny z kości wołowej na nakładkach klawiszy chromatycznych. Zastosowana kolorystyka jest więc odwrotna do współcześnie znanych nam instrumentów klawiszowych.
Ciekawym elementem wystroju stołu gry są toczone z drewna owocowego (gruszy) główki wyciągów rejestrowych. Organy są w znacznym stopniu zachowanym przykładem późnobarokowego budownictwa organowego, Na uwagę zasługuje wysokość stroju, tak zwanego chortonu, który w tym wypadku wynosi około 465 Hz dla a1. Skala instrumentu, oryginalnie bez dźwięku Cs, tworzy oktawę niepełną. Pod tym względem jest jedynym znanym tego rodzaju przykładem na terenie województwa lubuskiego.
Instrument posiada dobrze zachowane wiatrownice systemu klapowo-zasuwowego wykonane ze starannie dobranego drewna dębowego. Oryginalna jest również jego mechaniczna traktura grająca i rejestrowa.
Pięć głosów tworzących sekcję pedałową wykonanych jest z drewna i w całości pochodzi z okresu budowy organów. Szereg drewnianych piszczałek z sekcji manuałowej posiada interesujący dobór materiału w postaci użytego drewna owocowego (grusza, śliwa, orzech, jabłoń), nie pomijając przy tym klasycznej sosny i dębu. Sposób obrobienia drewna oparty jest na znajomości klasycznego stolarstwa, a poszczególne elementy łączone są ciepłym klejem kostnym i skórnym, Dużą wartość stanowią w części oryginalnie zachowane piszczałki metalowe. Wykonano je ze stopu organowego (stop cyny z ołowiem), który – w postaci blachy – ręcznie obrabiano tj. skrawano przy użyciu cykliny. Jako ciekawostkę należy dodać, że ta technologia pozyskiwania blachy cynowo-ołowianej na piszczałki metalowe nie zmieniła się do czasów dzisiejszych.
Zachwyt budzi sposób rozprowadzenia kanałów powietrznych zasilających wiatrownice poszczególnych sekcji. Zastosowane rozwiązanie gwarantuje organom stabilność podawania powietrza. Żal przy tym, że do naszych czasów nie zachował się system klinowych miechów. Było ich przypuszczalnie trzy, ustawionych jeden nad drugim w przestrzeni za organami. Należy mieć nadzieję, że w niedługim czasie ziszczą się planowane obecnie prace konserwacji, restauracji rekonstrukcji tych najstarszych organów naszego regionu.
Należy przy tym zaznaczyć, że instrument co najmniej dwa razy przechodził remont. W 1895 roku, o czym wspomina L. Burgemeister w „Der Orgelbau in Schlesien”1. Zakres tych prac nie jest nam znany. Następnie w roku 1931 lub wiosną 1932 Firma Sauer-Walcker z Frankfurtu nad Odrą prowadziła prace restauratorskie przy organach. Potwierdzają to badania źródłowe przeprowadzone przez Wolfganga J. Bryllę z Zielonej Góry.
1 Ludwig Burgemeister „Der Orgelbau in Schlesien” Frankfurt am Main 1973 s. 221
Dyspozycja
Nazwy głosów podano na podstawie napisów na szklanych płytkach znajdujących się obok płytek wyciągów rejestrowych. Szklane szyldy wraz z nazewnictwem pochodzą z prac prowadzonych przy instrumencie przez firmę Sauer-Walcer z Frankfurtu nad Odrą w latach trzydziestych XX wieku.
Manuał I (Hauptwerk) skala: C-c3 (48 tonów, bez dźwięku Cs-tzw oktawa niepełna)
1. Bordun 16’
2. Principal 8’
3. Grobgedackt 8’
4. Salicional 8’
5. Hohlfloete 8’
6. Quintatonen 8’
7. Octave 4’
8. Floete 4’
9. Quinte 22/3’
10. Sup.Octave 2’
11. Mixtur 4 fach
12. Zimbel 3 fach
Pedał skala: C-c (24 tony bez dźwięku Cs- tzw oktawa niepełna)
1. Subbass 16’
2. Quintatone Bass 16’
3. Octav Bass 8’
4. Flaut Bass 8’
5. Super Octav Bass 8’
Łączniki (Koppel)
Brak
Nebenzüge
Calcant
W przytoczonej wcześniej pozycji Burgemeistra „Der Orgelbau in Schlesien” przedstawiona została następująco dyspozycja organów:
Manuał :
1. Bordun flaute 16 Fuβ
2. Prinzipal 8 Fuβ, pierwsza oktawa z drewna pozostałe trzy oktawy z cyny angielskiej
3. Unda maris 8 Fuβ, z drewna
4. Grob Gedackt 8 Fuβ, z drewna kryte
5. Quintatön 8 Fuβ, pierwsza oktawa z drewna pozostałe trzy oktawy z metalu organowego (stop organowy), kryte
6. Oktawa 4 Fuβ, pierwsza oktawa z drewna pozostałe trzy oktawy z metalu organowego (stop organowy)
7. Quinta 3 Fuβ, pierwsza oktawa z drewna pozostałe trzy oktawy z metalu organowego (stop organowy)
8. Flaut 4 Fuβ, z drewna kryte
9. Oktave 2 Fuβ z cyny
10. Sesquialtera 2 fach z cyny
11. Cymbel 3 fach z cyny
12. Mixtur 4 fach z cyny
Pedał:
1. Violon-Baβ 16 Fuβ z drewna kryty
2. Quintatön- Baβ 16 Fuβ z drewna kryty
3. Oktaven- Baβ 8 Fuβ z drewna otwarty
4. Nachthorn 8 Fuβ z drewna kryty
5. Super-Oktaven-Baβ 4 Fuβ z drewna otwarty
