Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chlastawie gm. Zbąszynek, pow. świebodziński
Chlastawa położona jest przy trasie prowadzącej z Babimostu do Zbąszynka. Tuż przy drodze, w południowej części wsi zlokalizowany jest zespół kościelny, na który składa się świątynia i dzwonnica z bramką. Kościół wybudowany został w niewielkiej odległości od ruchliwej obecnie trasy, dzwonnica tuż przy niej. Całość zespołu otoczono drewnianym niewysokim płotem. Obecnie teren przykościelny, na którym niegdyś znajdował się cmentarz, porasta wysoka zieleń.
Dzieje wsi Chlastawa, położonej w niewielkiej odległości od Zbąszynka, niewątpliwie związane są z historią Wielkopolski. Po raz pierwszy miejscowość wymieniana jest w roku 1418. Ponownie, już w XVI w., a dokładnie w 1510 r. jako przynależna do parafii w Kosieczynie. Przyjmuje się, iż pod koniec XVI w. istniała we wsi kaplica. Być może wkrótce po tym powstał pierwszy kościół. Na początku XVII w. miejscowość przechodzi w ręce protestanckiej szlachty – rodów Brudzewskich i Schlichtingów. Następnie, w roku 1623, poprzez koligacje rodzinne, wieś staje się własnością Radislausa Miesitschka. Później, prawa do miejscowości dziedziczą jego synowie – Zygmunt Fryderyk oraz Jan Ernst.
Kościół w Chlastawie wzniesiony został z fundacji Radislausa Miesitschka w 1637 r., jako tzw. kościół graniczny (Grenzkirchen), przeznaczony między innymi dla prześladowanych protestantów ze Śląska. Powstał w miejscu wcześniejszej budowli, spalonej w 1635 r. Według niektórych badaczy nowa budowla powtarza schemat dawnego kościoła, a charakterystycznym archaizmem ma być wsparcie całego otwartego wiązania dachu na jednym słupie. W latach 1655-1660, w czasie wojny polsko-szwedzkiej, kościół splądrowano i znacznie uszkodzono. Straty były tak poważne, iż ponowna konsekracja nastąpiła w 1663 r. Wówczas też ufundowano nową chrzcielnicę i dzwony. W roku 1680 wykonano bogate polichromie we wnętrzu kościoła, między innymi na loży kolatorskiej Jana Ernesta Miesitschka i jego małżonki Barbary Małgorzaty. W roku 1690, z ich fundacji bryłę wzbogacono o zakrystię, a w 1692 r. o prezbiterium. W 2. poł. XVII w. zaczęły powstawać nowe kościoły w okolicach Chlastawy, dlatego też licząca początkowo piętnaście miejscowości parafia w Chlastawie w XIX w. znacznie się zmniejszyła. Odnotowano nawet, iż kościół popadł w ruinę. Wówczas też pojawiły się pomysły jego rozbiórki. Ostatecznie nie zrealizowano tego planu i na początku XX w. (w latach 1907-1911) kościół wyremontowano. Działania te podjęto z inicjatywy ówczesnego właściciela Chlastawy Seweryna Zakrzewskiego a także Kämmera – konserwatora prowincji poznańskiej. Prawdopodobnie wówczas doszło do radykalnych zmian w konstrukcji kościoła – dotychczasową konstrukcję zrębową wymieniono na konstrukcję wypełnioną gliną i częściowo cegłą ceramiczną. Zmieniono także wysokość budowli podwyższając ją o około 0,5 metra i wzbogacając jej bryłę o wieżę. Prace objęły także wnętrze. Zachowane w kościele polichromie poddano konserwacji, częściowo wprowadzono także nowe malowidła, autorem których był prof. Kutschmann z Berlina. Po zakończeniu prac obiekt przekazano gminie.
Kościół w Chlastawie założony jest na planie prostokąta trójbocznie zamkniętego od wschodu i wzbogaconego niewielkimi aneksami po bokach budowli od strony zachodniej. Od zachodu do korpusu przylega, założona na rzucie kwadratu wieża dostawiona w początkach XX w., wzorowana na stojącej wówczas przy kościele w Kowianach w rejonie Opola, a od wschodu, założona na planie prostokąta, zakrystia z 1692 r. Przy dłuższych bokach świątyni umieszczono naprzeciwlegle dwie prostokątne kruchty, z których północna pełniła pierwotnie rolę zakrystii. Szkieletowe ściany kościoła obecnie oparte są na podmurówce. Prawdopodobnie na początku XX w. usunięto oryginalną podwalinę. Wówczas też nastąpiło skrócenie słupów konstrukcji szkieletowej. Całość ścian odeskowano. Wnętrze przekryto pozornym sklepieniem kolebkowym z widocznymi elementami konstrukcji więźby dachowej, którą wsparto na centralnie usytuowanym słupie. Jest to jedyny taki przykład rozwiązania konstrukcyjnego na terenie obecnego województwa lubuskiego. Na uwagę zasługuje również wyposażenie: ambona i empory obiegające obecne prezbiterium.
Kościół w Chlastawie poświęcony został na potrzeby rytu rzymskokatolickiego 8 września 1957 r., jako kościół filialny parafii w Kosieczynie. Przeciwnie do pozostałych obiektów, dla świątyni w Chlastawie zachowało się dosyć dużo dokumentów mówiących o jego powojennych losach. W 1954 r. wykonano inwentaryzację pomiarową i zabezpieczono dach papą. W roku tym wykonano także konserwację malowideł ściennych. Pomimo tych prac już w roku 1955 odnotowano, iż stan obiektu jest zły, widoczne są uszkodzenia i zacieki. Wówczas podjęto prace przy kościele przeprowadzając w latach 1956-1958 remont dachu, który nakryto gontem. W 1967 r. określono stan obiektu jako dobry. Z zachowanego sprawozdania z lat 80. XX w. wiemy, że wstawiony do wnętrza kościoła po wojnie, ołtarz pochodził z Miedziechowa i został przekazany przed 1987 r. (prawdopodobnie w roku 1982) do kościoła w Kręcku. W 1982 r. położono nowy gont na zakrystii a następnie, w 1986 na dachu kościoła. W okresie tym zakupiono nowy ołtarz posoborowy, pomalowano kościół – ściany nie pokryte polichromią, a także wprowadzono nową instalację elektryczną. Od 1987 r. filia Chlastawa obsługiwana była przez parafię w Zbąszynku, chociaż kanonicznie do 1990 r. należała nadal do Kosieczyna. W latach 90. XX w. przeprowadzono naprawę i konserwację witraży kościelnych, konserwację polichromii, remont wieży i posadzki. W roku 1995, pojawił się pomysł translokacji dzwonnicy w związku z przebudową drogi krajowej nr 302. Do realizacji tej koncepcji na szczęście nie doszło, między innymi dzięki poparciu negatywnego stanowiska konserwatora zabytków przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Zespół Ekspertów ds. Architektury, Urbanistyki i Krajobrazu Kulturowego.
