Dębinka – Pałac

Pałac usytuowany jest na zachód od głównej drogi biegnącej przez Dębinkę z Trzebiela do Żar. Zespół, oprócz pałacu, tworzą zabudowania folwarczne, skupione wokół podwó­rza gospodarczego, po południowej stronie oraz park krajobrazowy z wieloma gatunkami starodrzewia.

Pierwsza rezydencja wzniesiona została w Dębince w połowie XVI wieku przez ówcze­snych właścicieli miejscowości – rycerski ród von Schönaichów. Był to budynek założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, przypuszczalnie otoczony fosą. W późniejszych czasach rezydencja była wielokrotnie przebudowywana. Pierwsza przebudowa miała miej­sce na początku XVIII wieku, kiedy Dębinka należała do von Schollensternów. W 1737 roku pożar strawił zabudowania gospodarcze i poważnie uszkodził pałac. Przy odbudowie wprowadzono zapewne znaczne przekształcenia, zmieniając także dach budynku. W XIX wieku, rezydencję ponownie przekształcono i rozbudowano, nadając jej charakter pałacu. Dostawiono wówczas dwie przybudówki od strony południowej i łącznik po stronie za­chodniej. Przy elewacji południowej stanęła wysmukła wieża. Zmieniono także wygląd ze­wnętrzny rezydencji dostawiając do fasady portyk kolumnowy z tarasem w poziomie pię­tra oraz wprowadzając bogatą dekorację architektoniczną, utrzymaną w duchu neoklasy­cysyzmu. Na początku XX wieku dokonano kolejnego przeobrażenia rezydencji. Z niezna­nych przyczyn zburzono wówczas wieżę, a następnie wybudowano nową na styku dawne­go dworu i przybudówki. Ponadto przedłużono przybudówkę południową i usunięto część dekoracji architektonicznej, zubożając zwłaszcza fasadę.

Liczne przebudowy rezydencji doprowadziły do zatarcia wyraźnych cech stylowych. W obecnej postaci pałac składa się z dwóch brył założonych na planach prostokątów: czte­rokondygnacyjnego budynku dworu i późniejszych przybudówek – o tej samej wysoko­ści lecz trzykondygnacyjnych, z umieszczoną na ich styku wieżą. Poszczególne bryły zosta­ły nakryte samodzielnymi dachami mansardowymi z lukarnami, wieżę wieńczy hełm z la­tarnią. W części środkowej fasady umieszczony jest czterokolumnowy portyk, osłaniający główne wejście do budynku. Dekoracja fasady ogranicza się do boni podkreślających jej narożniki, prostego gzymsu międzykondygnacyjnego i opasek okiennych. Jedynym bogat­szym elementem są trzy medaliony w profilowanych ramach z płaskorzeźbami kobiet, bę­dącymi personifikacjami czterech pór roku. Pozostałe elewacje pałacu zostały opracowane w sposób analogiczny, jednakże znacznie skromniej.

W okresie powojennym pałac był w posiadaniu PGR, nie był jednak użytkowany. Dlate­go też, przy obiekcie nie podejmowano żadnych prac remontowych. Obecnie pałac znaj­duje się w złym stanie technicznym.