Łagów, pow. świebodziński – Zamek

Najstarszy wiarygodny dokument dotyczący Łagowa, pochodzący z 1299 roku mówi o ca­strum (zamku), który margrabiowie brandenburscy Otton, Konrad i Henryk nadali w len­no rycerzowi Albertowi von Klepzig i jego krewnym. Panowanie joannitów w Łagowie rozpoczęło się 9 grudnia 1347 roku, od przekazania im w zastaw przez margrabiego bran­denburskiego Ludwika Wittelsbacha hus Lagow (domu Łagów) wraz z przyległościami. W 1350 roku margrabiowie Ludwik Starszy i Ludwik Rzymski przekazali joannitom „hus Lagow wraz z otwartym miasteczkiem leżącym na wzgórzu przed Łagowem i 22 wsiami”. W ten sposób Łagów stał się siedzibą komandorii, obejmującej potemplariuszowskie do­bra Wielkiejwsi i Sulęcina. Wtedy też Herman von Werberg, komandor i preceptor Bali­watu Brandenburskiego, który w latach 1350-1426 miał tu swą siedzibę, wzniósł obecnie istniejący zamek, lokalizując go na sztucznym wzniesieniu w przesmyku pomiędzy jezio­rem Trześniowskim i Łagowskim. Murowane, jednotraktowe, dwukondygnacyjne skrzy­dło wzniesiono od strony zachodniej czworokątnego dziedzińca opasanego z trzech pozo­stałych stron murami kurtynowymi. Charakterystyczna dla tego typu warowni, czworo­boczna u podstawy, cylindryczna w partii górnej wieża znalazła się w południowo-wschod­nim narożniku. Wzgórze zamkowe opasano murem obronnym z półokrągłymi, małymi bastejami. Na początku XVI wieku podwyższono wieżę i dobudowano od wschodu basztę bramną, która jest obecnie częścią szyi wejściowej. W 2. poł. XVI wieku wzniesiono ana­logiczne, dwukondygnacyjne, jednotraktowe skrzydło północne, o trzech salach na parte­rze i na piętrze. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, podczas której zamek zajmowa­ły wojska szwedzkie i oblegały brandenburskie, warownię odbudowano nadając jej cechy stylu barokowego. Pierwszym etapem, zrealizowanym w 2. poł. XVII wieku, było wybicie bramy we wschodnim odcinku muru i wykonanie podjazdu oraz dostawienie od południa trzeciego, analogicznego do wcześniejszych, skrzydła. Wzniesione w 1712 roku skrzydło wschodnie potraktowano odmiennie od pozostałych, otwierając je na dziedziniec arkada­mi wspartymi na filarach o toskańskich i korynckich głowicach. W 1734 roku zbudowa­no szyję wejściową. W tym czasie, w skrzydle głównym, powstała na osi klatka schodowa. Elewacje przebudowano, wprowadzając regularnie rozmieszczone, prostokątne okna ozdo­bione uszakowymi obramieniami i boniowane narożniki. Inicjatorami tych działań byli ówcześni komandorzy zakonu, margrabia brandenburski i książę pruski Christian Ludwik Hohenzollern, a następnie Adam Otton von Vierek, którego herb zachował się na komin­ku sali rycerskiej. Po kasacie zakonu w 1810 roku zakończyło się panowanie joannitów na łagowskim zamku, który przeszedł w ręce prywatne. W tym czasie po raz kolejny przebu­dowano skrzydło południowe i północne. Po II wojnie światowej, w zamku, będącym wła­snością Skarbu Państwa, Poznański Oddz. Związku Historyków Sztuki zorganizował Dom Pracy Twórczej. W prowadzonych tu plenerach uczestniczyło wielu najwybitniejszych ma­larzy polskich tamtego czasu. Od 1962 roku działał tu Dom Pracy Twórczej Tow. im. Hen­ryka Wieniawskiego. Jednak zamek i Łagów najczęściej kojarzono z Lubuskim Latem Fil­mowym, które zapoczątkował festiwal filmowy w 1969 roku. Poprzedził je przeprowa­dzony w latach 1966-1969 przez Pracownie Konserwacji Zabytków rozległy remont, ma­jący na celu adaptację zamku na hotel. Obecnie zamek, będący własnością gminy Łagów i dzierżawiony przez osobę prywatną, nadal pełni funkcję hotelową.

W obecnym kształcie warownia jest budowlą czteroskrzydłową, dwukondygnacyjną, za­łożoną na planie zbliżonego do kwadratu czworoboku. Mury zamku wzniesione są z ka­mienia i cegły w wątku wendyjskim, polskim i krzyżowym. Głównym wejściem, znajdu­jącym się od wschodu, naprzeciwko kościoła, przez długą szyję wejściową, mieszczącą wy­sokie schody, dostajemy się na położony 10 metrów wyżej wewnętrzny dziedziniec, który na wysokości piętra obiega przechodzący przez wszystkie cztery skrzydła korytarz, z któ­rego prowadzą drzwi do pokojów gościnnych. Jedynym zachowanym w gotyckiej formie wnętrzem jest sklepiona krzyżowo-żebrowo sala mieszcząca pierwotnie najprawdopodob­niej refektarz, w której urządzono kawiarnię. Także znajdujące się poniżej piwnice zacho­wały gotycką formę.