Szukaj

Polityka prywatności
projekt i realizacja Carbo Media

Osiek – Dwór i pałac

Usytuowany na niewielkim wzniesieniu, dwór wraz z parkiem krajobrazowym oraz zabu­dowaniami folwarcznymi, które zamykały prostokątne podwórze z trzech stron, tworzył założenie przestrzenne o planie zbliżonym do trapezu. Do zespołu od strony wschodniej i zachodniej prowadziły aleje kasztanowców. Wieś Osiek o planie owalnicy skupiona była wokół tegoż założenia. Z zabudowań folwarku do dziś zachowały się pojedyncze budynki. Dwór, niezagospodarowany po 1945 roku, zamienił się stopniowo w ruinę.

Najstarsza wzmianka o Osieku pochodzi z 1708 roku i potwierdza jego przynależność len­ną do państwa stanowego Brody. W XVIII wieku Osiek wymieniany był razem z innymi miejscowościami jako własności lenna rodziny von Dallwitz, rodu związanego z Dolnymi Łużycami. Dzieje rodziny Dallwitzów nie są dokładnie znane. Budowa osieckiego dwo­ru przypuszczalnie była związana z Johannem Adolfem von Dallwitz (1631-1684), który odziedziczył Osiek po ojcu Hansie Maxymilianie von Dallwitz. W XVIII wieku Osiek był w posiadaniu Johanna Freidricha von Dallwitz i na nim też kończył się związek Dallwitzów z tą miejscowością. Przed 1783 rokiem dobra osieckie nabył pułkownik von Strobschütz, a w roku 1792 ich właścicielem został szambelan von Seld, który cztery lata później od­sprzedał majątek Johannowi Christopowi Gärtnerowi. Na początku XIX wieku nastąpiła parcelacja majętności. Ziemie nabyło 18 gospodarzy z Osieka i 10 z Raszyna. Część dwor­ska została zakupiona przez Friedricha, który przebudował dwór po katastrofie budowla­nej. W ramach tej przebudowy w części zachodniej wzniesiono parterową przybudówkę przekrytą dachem płaskim. Wówczas zlikwidowano też pierwotny wystrój fasady. Do cza­sów wojny Osiek należał do powiatu gubińskiego, następnie stał się częścią powiatu lub­skiego.

Dwór

Dwór założony jest na rzucie wydłużonego prostokąta z dwiema cylindrycznymi basztami wtopionymi w naroża wschodniego boku oraz dwiema wolnostojącymi basztami na pla­nie koła po stronie zachodniej. Od strony zachodniej do budynku przylega późniejsza do­budówka na planie prostokąta. Budynek jest w całości podpiwniczony. Bryła obiektu była dwukondygnacyjna z jednokondygnacyjną przybudówką. Baszty po stronie zachodniej były parterowe, wschodnie trzykondygnacyjne nakryte dachem w formie stożka. Elewa­cje pierwotnie były tynkowane. Budynek posadowiony był na cokole, w poziomie kondy­gnacje dzielił gzyms kordonowy. Prostokątne otwory okienne ujęte były w opaski, zwień­czone prostymi naczółkami na wspornikach. Pod oknami parteru mieściły się prostokąt­ne płyciny. Dziewięcioosiowa fasada, była zwrócona w kierunku północnym, w trzeciej osi od wschodu mieściła wejście główne. Elewacja południowa – ogrodowa, zakomponowa­na jako ośmioosiowa, posiadała dwa wejścia – w osi czwartej i ostatniej licząc od zachodu. Gładkie elewacje baszt z prostokątnymi otworami okiennymi, zdobione były jedynie sze­rokim gzymsem profilowanym.



Pałac

Pałac w Osieku zlokalizowany jest w południowej części miejscowości, w sąsiedztwie je­ziora Osiek. Po wschodniej stronie pałacu znajduje się założenie folwarczne, zabudowane w znacznej mierze XIX-wiecznymi budynkami, natomiast po stronie zachodniej, wzdłuż brzegu jeziora, rozpościera się park krajobrazowy. Przed pałacem znajdowały się również dwie ryglowe, parterowe oficyny, z których zachowała się jedynie południowa – znacznie przekształcona w okresie powojennym, nie posiadająca aktualnie wartości zabytkowych.

Osiek to miejscowość o genezie słowiańskiej. Za najstarszą, pośrednią zresztą, wzmiankę dotyczącą miejscowości, uważa się wystąpienie jako świadka na dokumencie z 1299 roku Vromoldo de Wutsick. Wieś pojawia się następnie w księdze ziemskiej margrabiego Lu­dwika w 1337 roku. Miejscowość była wówczas opustoszała, zapewne ze względu na na­jazd wojsk Władysława Łokietka w 1326 roku. Od końca XV do początku XVII wieku miejscowość należała do rodziny Vorhauer. W 1608 roku istniały tutaj trzy działy: pierw­szy posiadali bracia Hans, Daniel i omas von Vorhauer, drugi kapitan Hartwich von Vorhauer z Cedyni, trzeci należał do Wolfa von Löben. W 1644 roku część wsi należała do rodziny von Mohlen, druga do von Wreechów. W 1663 roku Osiek znalazł się w rękach rodziny von Brand, którzy posiadali również inne okoliczne miejscowości, w tym również pobliskie Chomętowo. W 1691 roku Paul von Brand wybudował w Osieku pałac i praw­dopodobnie założył park krajobrazowy. W 1715 roku dobra w Osieku i Chomętowie na­leżały do Christiana von Branda, królewskiego szambelana oraz do jego brata Ernsta Lu­dwiga i ich kuzynów. Od 1794 roku właścicielem Chomętowa i Osieka był Christian von Brand. W 1813 roku posiadłość przejął Christian Carl Friedrich August von Brand. W 1878 roku Osiek i Chomętowo stały się majoratem, który objął płk. Eusebius von Brand, członek Izby Panów. Od 1911 roku majoratem władał Georg von Brand, który wkrótce utopił się podczas kąpieli w jeziorze. Zaraz potem majątek znalazł się w posiada­niu jego kuzyna Adolfa von Branda. Dobra w Osieku pozostawały we władaniu rodziny von Brand do początku 1945 roku. Po II wojnie światowej majątek został znacjonalizowa­ny. Od 1949 roku był użytkowany przez PGR w Osieku, a następnie jako ośrodek wczaso­wy Polskich Kolei Państwowych. Obecnie pałac wraz z parkiem stanowi własność prywat­ną. Folwark i oficyna pałacowa stanowią odrębne własności.

Pałac założony jest na planie prostokątnym na osi północ-południe. Korpus budowli jest w całości podpiwniczony, prostopadłościenny, dwukondygnacyjny, nakryty niewyso­kim dachem czterospadowym. Po stronie północnej i południowej znajdują się parterowe skrzydła boczne, w części podpiwniczone, pozbawione w wyniku rujnacji pokrycia dacho­wego. Budynek pałacu jest murowany, tynkowany, o neoklasycystycznym wystroju elewa­cji z boniowaniem, architektonicznym opracowaniem otworów okiennych i drzwiowych oraz gzymsami międzykondygnacyjnymi i koronującym z kroksztynami. Elewacja fronto­wa jest dziewięcioosiowa, symetryczna z murowanym, czterokolumnowym gankiem, z ta­rasem poprzedzającym wejście. Elewacja tylna została ukształtowana jako dziewięcioosio­wa w parterze i ośmioosiowa w drugiej kondygnacji, akcentowana czteroosiowym ryzali­tem pozornym z ozdobnym wyjściem na park krajobrazowy. W drugiej kondygnacji znaj­dują się półkoliste wnęki, mieszczące terakotowe, antykizujące rzeźby. W kolejnych kon­dygnacjach ryzalitu znajdują się elementy porządku toskańskiego i kompozytowego. Ele­wacje szczytowe są pięcioosiowe, akcentowane trzyosiowym ryzalitem. Układ pomieszczeń w parterze jest klasyczny z osią centralną, mieszczącą po wschodniej stronie sień z klatką schodową oraz salą ogrodową z ozdobnym wyjściem na założenie parkowe. Po obu stro­nach sieni znajdują się pomieszczenia boczne. Wystrój i wyposażenie wnętrza nie zacho­wał się do dnia dzisiejszego. Wyjątek stanowią kominki o bogatym wystroju sztukatorskim z przedstawieniami heraldycznymi, znajdujące się w pomieszczeniach parteru i piętra. Po­nadto, fragmentarycznie zachowały się XIX-wieczne dekoracje sztukatorskie sufitów.

Pałac w Osieku powstał w kolejnych etapach, od końca XVII wieku, za czasów Paula von Branda, poprzez przebudowę z połowy XIX wieku podjętą za sprawą Christiana Car­la Friedricha Augusta von Branda oraz pod koniec XIX wieku, po ustanowieniu majora­tu przez Eusebiusa von Branda. Do najwcześniejszej fazy budowlanej należą partie piwnic o krzyżowych i kolebkowych sklepieniach oraz zapewne znaczne fragmenty murów obwo­dowych. Kolejnym etapem była przebudowa i rozbudowa z połowy i końca XIX wieku. W tym czasie nadano budowli charakter neoklasycystyczny z bogatym repertuarem deta­lu architektonicznego. Wymieniono również konstrukcję więźby dachowej, a na połaciach dachu założono łupek.

W okresie powojennym, zwłaszcza w latach 60. XX wieku przystąpiono do generalnego remontu pałacu z intencją przystosowania budynku do celów ośrodka wczasowego. Wy­konano w tym czasie m.in. cementowe wylewki, schody oraz częściowo zmieniono układ pomieszczeń. Prace zostały jednak zaniechane i nieremontowany oraz niedostatecznie za­bezpieczony obiekt popada od tego czasu w ruinę. Prywatni właściciele budynku, od 1994 roku, pomimo składanych deklaracji nie prowadzą szerzej zakrojonych robót budowla­nych, ograniczając się jedynie do niewielkich prac zabezpieczających.

Zobacz również

Rokitno – bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Rokitniańskiej

Kościół w Rokitnie należy do wybitnych przykładów sakralnej architektury doby baroku w Polsce. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1378

Żagań, powiat żagański – Kaplica Grobu Bożego (ul. Księżnej Żaganny 16)

Położona obok kościoła Nawiedzenia NMP, jest repliką kaplicy w Görlitz, wzorowanej na grobie Chrystusa w Jerozolimie. Powstała w 1598 z

Żagań, pow. żagański – szpital św. Doroty (ul. Żelazna)

Wraz z przebudową kościoła Świętego Krzyża, z fundacji księżnej Doroty powstał okazały szpital, zaprojektowany przez Schatzberga. Inwestycją, realizowaną w latach

Table of Contents

Skip to content